Vrees voor kaalslag in pensioenen

De Nederlandse Bond voor Pensioenbelangen bestaat al ruim honderd jaar, maar is nu relevanter dan ooit. “Met onze knowhow kunnen we tegenwicht bieden aan de politiek, die steeds meer grip wil hebben op het geld in de pensioenfondsen”, zegt voorzitter Ronald van der Maaten.

Het is 12 mei 1919. Een groep ambtenaren werkzaam bij de Rijksbelastingdienst richt de Nederlandse Bond voor Pensioenbelangen op. Het doel van de kersverse vereniging is het behartigen van de belangen van toekomstige pensioengerechtigden; gepensioneerden waren er in de eerste dagen van de NBP nog niet. De belastingambtenaren keken heel verstandig vooruit, tot na hun pensionering. Als ze dan zonder geldzorgen ouder wilden worden, moesten ze nu pal staan voor hun rechten, wisten ze. Die missie heeft de honderdvijf jaar oude NBP nog steeds: opkomen voor een toekomstbestendig en koopkrachtig pensioen voor alle generaties.

“De oudedagsvoorziening voor ambachtslui en ambtenaren was begin vorige eeuw bepaald niet goed geregeld”, blikt voorzitter Ronald van der Maaten terug. “De NBP was bittere noodzaak; mensen zochten hulp en steun bij een club. De ledenaanwas was groot.” Decennialang steeg het aantal mensen dat lid was van de NBP met grote sprongen, tot ver in de jaren zestig. Op het hoogtepunt had de vereniging 120.000 leden. “Dat is niet gek”, zegt bestuurslid Jelle Mensonides over de explosieve ledengroei. “Voor ouderen was destijds nog weinig geregeld. Oude mensen trokken na het stoppen met werken bij hun kinderen in, of een dochter zorgde voor haar ouders. Het keerpunt kwam toen enkele sociaal denkende werkgevers besloten geld van hun werknemers apart te zetten in een spaarpotje voor later. Dat is zo’n honderd jaar geleden en daar waren grote jongens bij als Stork en Sphinx. In 1922 volgde ook de overheid: voor ambtenaren en onderwijspersoneel werd het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds opgericht. Het ABP is tegenwoordig een van de grootste pensioenfondsen ter wereld.”

Tot 1947 waren ‘ouden van dagen’ nadat ze gestopt waren met werken voor hun levensonderhoud volledig afhankelijk van een – al dan niet samen met de werkgever – opgebouwd spaarpotje. Op 24 mei 1947 voerde minister van Sociale Zaken Willem Drees een volksverzekering in die alle ouderen een financieel minimum garandeerde, de Noodwet Ouderdomsvoorziening. Tien jaar later werd dat de Algemene Wet Ouderdomsvoorziening, de AOW. “Mijn tante, een welgestelde dame, was woedend dat ze een uitkering kreeg van de staat”, lacht Ronald van der Maaten. “Ze was des duivels, echt beledigd.” De meeste ouderen dachten daar anders over, zij waren wel blij met hun AOW-uitkering. “Voor de komst van de AOW was een goede financiële voorziening meer uitzondering dan regel”, vervolgt Van der Maaten. “Daarom ook sloten zoveel werk­nemers zich aan bij de NBP. Uiteindelijk werkten de AOW en de steeds beter wordende pensioenregelingen zich tegen de vereniging: tot voor kort was alles op dat gebied zó goed geregeld dat mensen geen lid meer werden van de NBP of hun lidmaatschap opzegden. Pas nu is het weer interessant om lid te worden, want er gaat een enorme kaalslag plaatsvinden in de pensioenen. Veel gepensioneerden en mensen met een pensioenaanspraak hebben het nog niet door, maar uiteindelijk gaat iedereen het merken.” Mensonides valt de voorzitter bij: “Toen ik veertig was, stond ik helemaal niet stil bij mijn pensioen; het was gewoon goed geregeld. Nu zijn er veel meer onzekerheden. Mensen worden straks met hun neus op de problemen gedrukt.”

Met ‘straks’ bedoelen de twee NBP-bestuurders na de invoering van de nieuwe Wet toekomst pensioenen (Wtp) die aanstaande is. Het sociale stelsel met één grote pensioenpot waaruit de pensioenen worden betaald wordt omgezet naar individuele potjes. Dat omzetten heet ‘invaren’. Het is de eerste grote aanpassing van ons pensioenstelsel sinds we in 1919 pensioen begonnen op te bouwen en sinds 1922, toen de eerste pensioenwet werd aangenomen. “Vooral de middengroepen gaan de overstap naar het nieuwe pensioenstelsel merken”, denkt Mensonides. “Zij gaan het echt voelen, ook al omdat zij geen aanspraak kunnen maken op inflatietoeslagen.” Na enkele rustige decennia waarin het ledenaantal van de NBP fors terugliep, worden de rol en het nut van de belangenvereniging weer groter. “Onze vrij­willigers zitten in het verantwoordingsorgaan van Nederlands grootste pensioenfonds, het ABP”, vertelt Van der Maaten. “Dat zijn mensen met kennis van zaken die tegenwicht kunnen bieden aan de tendens in de politiek om grip te hebben op het geld van die fondsen. Dus grip op het geld dat is ingelegd door deelnemers en pensioengerechtigden.”

De politiek luistert echter niet naar de professionals van de NBP, constateren Van der Maaten en Mensonides – beide econoom – tot hun teleurstelling. “De politiek is gehoor­gestoord”, vat Mensonides het probleem in één woord samen. “Ze hebben een plan en dat moet en zal uitgevoerd worden. Het is een vorm van wensdenken. Tot de wal het schip keert; we zien dat ook bij de toeslagen­affaire.” Van der Maaten geeft een voorbeeld van wat hij ‘de arrogantie van de macht’ noemt: “We hebben samen met dertien andere organi­saties een noodoproep aan pensioenminister Van Hijum gestuurd. In de brief vragen we dringend om het ‘invaren’ uit te stellen omdat de gevolgen van dit gigantische en riskante proces anders bij het grote publiek pas bekend worden als die onomkeerbaar zijn. Dat zal grote onrust en commotie veroorzaken. Die oproep deden we namens onze gezamenlijke achterban: een half miljoen mensen met een pensioenbelang. Een half miljoen! En wat is de reactie? Een nietszeggend briefje met ‘we zullen uw inbreng nauwkeurig analyseren’. Eigenlijk zegt de overheid gewoon: ‘Wij kunnen het ons permitteren u links te laten liggen’.”

Mensonides en Van der Maaten moeten lijdzaam toezien hoe regeringspartijen PVV en BBB hun onlangs verworven politieke macht gebruiken om concessies te doen op hun verkiezingsbeloften over de Wtp. De PVV beloofde in haar verkiezingsprogramma om ‘de onverantwoordelijke en extreem onzekere nieuwe pensioenwet terug te draaien’ en ook BBB stelde zwart op wit dat ‘de invoering van de nieuwe pensioenwet moet worden terug­gedraaid’. Maar bij het meest recente debat in de Tweede Kamer waren ze hun beloften aan de kiezers alweer vergeten. NSC nam in haar verkiezingsprogramma de toezegging op dat ze ‘de pensioenwetgeving op een aantal belangrijke punten wil verbeteren’. NSC-Kamerlid Agnes Joseph probeerde die belofte gestand te doen. “Maar PVV en BBB lieten haar als een baksteen vallen”, zag Jelle Mensonides. “De politiek is buitengewoon opportunistisch. En juist daarom moeten we tegengas blijven geven. De waarheid móet boven tafel komen!”

Van der Maaten en Mensonides zien meer dan ooit een goede toekomst voor de Nederlandse Bond voor Pensioenbelangen. “Maar we kunnen dat niet alleen; er moet verjonging in onze vereniging komen”, zeggen de 82-jarige voorzitter en het 77-jarige bestuurslid. “En we moeten groeien: we hebben massa nodig! Want in de politiek draait het om de macht van het getal, om het volume. Met onze knowhow en de steun van onze achterban kunnen wij het tegenwicht bieden dat juist nu zo hard nodig is.”

Beeld: Arnold Reyneveld