‘Iedereen vindt dat we goed voor onze ouderen moeten zorgen’

Bezuinigingen in de zorg zijn een politieke keuze, geen bittere noodzaak. Dat stelt SP-Kamerlid Sarah Dobbe. In februari werd haar amendement in de Tweede Kamer aangenomen. Daardoor werd het kabinetsplan om 193 miljoen te bezuinigen op ouderen-en gehandicaptenzorg geschrapt. “Zorginstellingen hebben even wat lucht gekregen.”

Zet een voet over de drempel van zorgbuurthuis ’t Hageltje, en je ziet hoe het ook kan, stelt SP-Kamerlid Sarah Dobbe. Het zorgbuurthuis in Oss, een SP-initiatief, opende de deuren in maart 2023. In ONS Magazine van februari kon u er al over lezen. Het idee van een zorg­buurthuis: wonen en zorgen worden er op een laagdrempelige manier gecombineerd in een kleinschalige voorziening. Er zijn verpleegkundigen, maar ook vrijwilligers die activiteiten organiseren. En misschien nog wel het belangrijkste voor veel ouderen: er is verbinding in de gezamenlijke woon­kamer waar ook mensen van buitenaf kunnen komen aanwaaien. “Het heeft jaren gekost om door de bureaucratie heen te beuken, maar het resultaat is een tegen­hanger die mij heel erg inspireert”, vertelt Dobbe. “Een woonvoorziening waar zorg­medewerkers niet veertig procent van hun tijd kwijt zijn aan onnodige administratie, waar verpleegkundigen zeggenschap over de invulling van hun werk hebben en waar ouderen gewoon in hun eigen buurt kunnen blijven wonen terwijl ze toegang tot goede zorg hebben.” De inpandige zorgverlener registreert nu nog alle zorghandelingen om in kaart te brengen wat wel en niet gedeclareerd kan worden bij de zorgverzekeraar. Later wil het buurthuis toe­werken naar een constructie waarbij één vast bedrag ter beschikking wordt gesteld door de zorgverzekeraar. Dit zou zorgverleners flink wat administratielast schelen.

Goede zorg kost geld, Dobbe maakt zich geen illusies. “Maar is dat erg? We zijn een rijk land dat die zorgkosten prima kan betalen, maar dan moet het wel een politieke keuze zijn om dat te doen.” Toch dreigt de zorg in de komende vijftien jaar onbetaalbaar te worden, is de alarmerende boodschap in het veelbesproken overheidsrapport Niets doen is geen optie. De zorguitgaven zullen in 2040 naar verwachting zijn verdubbeld tot 37 miljard. Ook zullen 76 procent meer zorgverleners nodig zijn om de klus te kunnen klaren. Met name in de ouderen­zorg gaat het naar verwachting knellen. Ouderen moeten steeds langer thuis wonen, terwijl de samenleving vergrijst. “De zorg­kosten zullen de komende jaren inderdaad stijgen, maar dat komt ook voor een deel door het peperdure en ingewikkelde zorgsysteem dat we hebben opgetuigd”, vindt Dobbe. “Als je ziet hoeveel geld er nu weglekt naar niet-zorggerelateerde zaken als winsten en topsalarissen: dáár moeten we iets aan doen. Bovendien is het systeem gebaseerd op wantrouwen: zorgverleners moeten alles verantwoorden wat ze doen. Als we beslissen dat zij niet langer alles hoeven te registreren, zou dat ook al zoveel geld schelen.”

Donderdag 16 februari markeerde eenbelangrijke mijlpaal voor Sarah Dobbe en haar partij. Een amendement dat zij had ingediend werd door een Kamermeerderheid aangenomen, waardoor de 193 miljoen geplande bezuinigingen op de Wet langdurige zorg van tafel gingen. Dat betekent in elk geval voor dit jaar even wat ademruimte voor de ouderen- en gehandicaptenzorg, stelt ze. Het zou onrechtvaardig en ontzettend dom zijn om van zorgmedewerkers te verwachten dat zij hetzelfde konden blijven doen, maar dan met minder geld. Met het aannemen van het amendement is bewezen dat we in de politiek wel degelijk iets kunnen doen om de verslechtering in de zorg te stoppen. Daar ben ik blij mee, maar we zijn er nog lang niet.”

Dat de bezuinigingen weer konden worden teruggedraaid is volgens Dobbe het bewijs dat politieke prioriteiten kunnen verschuiven. “Die 193 miljoen uit mijn amendement kunnen worden betaald door minder externe inhuur door de overheid, zoals consultants. Maar je kunt ook zeggen: voer een miljonairstaks in en laat de aller-allerrijksten meer belasting betalen, dan kom je ook een heel eind.” Maar het moet verder gaan dan dat, vervolgt Dobbe. Alleen bezuinigingen zijn volgens haar niet genoeg. “Er moet geld bij zodat mensen in de ouderen- en gehandicaptenzorg weer de ruimte krijgen om hun werk goed te doen. Zorgverleners zouden het roer in de zorg in handen moeten hebben; niet de bestuurders. Zorgverleners weten hoe je zorg het beste kunt leveren, ze weten wat er nodig is en zullen echt geen geld verspillen. Alle medewerkers die ik gesproken heb zeggen hetzelfde: ‘als ik het zelf zou kunnen organiseren, zou ik het anders doen’. Volgens hen zou het halveren van de administratielast al één dag werk per week schelen.” Dobbe is er daarom van overtuigd dat de stem van zorgverleners het verschil kan maken. “Het is voor hen moeilijk actie­voeren en staken. Ze willen hun patiënten en cliënten niet in de steek laten. Toch is het belangrijk dat ze zich zo veel mogelijk laten horen. Zij werken keihard voor al die mensen die zorg nodig hebben, maar ze hebben wel meer geld en ruimte nodig. Eerder werd gelukkig al de voorgenomen bezuiniging op de personele bezettingsnorm geschrapt, daar zijn we heel blij mee.” Dobbe doelt op een besluit in september 2023. Het kabinet wilde de personeelsnorm van twee zorgverleners op acht bewoners in de ouderenzorg schrappen, maar die norm werd uiteindelijk toch behouden.

De rode draad in de zorgvisie van Dobbe is de kracht van het collectief. Haar visie werd gevoed toen ze mensenrechtenwerk deed in Cambodja. “Daar heb ik gezien wat er gebeurt in een samenleving als er te weinig collectief wordt georganiseerd. Mensen zijn afhankelijk van familie, of je moet veel geld hebben om je eigen zorg te organiseren.” Eenmaal terug in Nederland is Dobbe voor FNV Zorg gaan werken. Ze sprak in die functie veel met zorgverleners en kwam vaak in verpleeg- en verzorgings­tehuizen. Tijdens die gesprekken merkte ze hoezeer het zorglandschap in Nederland onder druk staat. “Voor mij is er geen andere optie dan me daarvoor inzetten. Ik merk het zelf op dit moment ook, nu mijn vader erg ziek is. Ik ben zo intens dankbaar voor de lieve zorgmedewerker die bij hem thuis kan komen. Het is fantastisch dat we dat met het collectief mogelijk hebben gemaakt, maar tegelijkertijd moet die zorgmedewerker ook naar de klok kijken en zeggen: ‘Ik moet door’.”

Dobbe trad op 13 december 2023 toe tot de Tweede Kamer. Ze kijkt met een goed gevoel terug op haar eerste maanden als Kamerlid, maar ziet ook dat veel dingen nog veel meer tijd vragen. “Het frustreert me dat je soms op je hoofd kunt gaan staan in de Tweede Kamer en dan gebeurt er nog niets. Betere zorg is helaas een zaak van de lange adem en ik begrijp gewoon niet waarom. Daarom denk ik dat druk van buitenaf essentieel is. Van zorgmedewerkers, maar ook van vakbonden en verenigingen als KBO. Geloof me: het is echt geen natuurwet dat de zorg straks onbetaalbaar wordt en niet goed meer te regelen valt. Dat hoeven we in Nederland niet te accepteren. Iedereen vindt dat we goed voor onze ouderen moeten zorgen. Dat vereist een heel andere blik op hoe we omgaan met onze zorg.”

Beeld: Stefan Becks