Ga door naar hoofdcontent
ArtikelenSamen beslissen
‘Bij kwetsbare mensen is een heupbreuk vaak levensbedreigend’

Samen beslissen

Vrijdag 29 september 2023

Een heupbreuk klinkt onschuldig: opereren, revalideren en dan weer door. Voor fitte mensen geldt dat zeker, maar voor kwetsbare ouderen is zo’n operatie een groot risico. Daarom kunnen zeer kwetsbare patiënten in steeds meer ziekenhuizen er samen met hun naasten voor kiezen zich niet meer te laten opereren. Traumachirurg Detlef van der Velde moedigt die ontwikkeling aan. ‘Het is belangrijk dat patiënten en naasten goed nadenken over een operatie.’

Detlef van der Velde

Traumachirurg en onderzoeker in het St. Antonius Ziekenhuis in Utrecht

 class=
Detlef van der Velde

Tot voor kort betekende een heupbreuk automatisch een operatie. Het staat zelfs in het landelijke protocol ervoor. Dat adviseert om alleen bij een levensverwachting korter dan twee weken niet te opereren. Sinds enkele jaren wijken artsen in het St. Antonius Ziekenhuis in Utrecht regel­ matig van dat protocol af — maar alleen na zorgvuldig overleg met de patiënt en diens naasten. Traumachirurg Detlef van der Velde deed namelijk onderzoek waaruit bleek dat van de kwetsbare ouderen die zo’n heupoperatie ondergaan, een op de drie binnen een jaar overlijdt.

Dat komt doordat kwetsbare ouderen relatief vaak complicaties oplopen. ‘Een delier bijvoorbeeld, waarbij mensen in de war raken. Maar ook longontstekingen, urineweginfecties en doorligplekken komen vaak voor. Daar komt bij dat deze groep moeilijk kan revalideren. Want revalideren van een heupoperatie is keihard werken. Zelfs als u fit bent, haalt u vaak niet het niveau van voor de breuk. Een fitte golfende zeventiger die eerst achttien holes kon lopen, kan er na die operatie misschien nog negen.’

‘Revalideren is zwaar als je zo broos bent’

De vader van Marijke Renkens (64) brak in april bij een val in huis zijn heup en sleutelbeen. Samen met haar moeder en zus besloot ze om hem niet te laten opereren.

‘Mijn vader was 92 en het ging al een tijdje niet meer zo goed met hem. Hij was een broze man en had in toenemende mate gezondheidsklachten. Zelfs boodschappen doen met mijn moeder was voor hem een hele onderneming. Toen we op de eerste hulp zaten was ik eerlijk gezegd verbaasd dat een heupoperatie überhaupt nog een optie was. Gezien de slechte lichamelijke conditie van mijn vader wilden wij hem dat niet aandoen. Toch vond ik het een moeilijke keuze, ook omdat we het er nooit met mijn vader over hadden gehad en dat nu ook niet meer lukte. De dokter ondersteunde ons besluit met zijn professionele blik, dat vond ik fijn. Hij legde uit dat revalideren zwaar is en dat je, als je zo broos bent als mijn vader, veel complicaties kunt krijgen. Mijn vader kon helaas niet meer naar huis, dat was praktisch niet mogelijk. Hij kreeg pijnstilling en overleed uiteindelijk na elf dagen in het ziekenhuis. Dat was een pijnlijke periode, want mijn vader was een autonome, ondernemende man die altijd voor zichzelf had gezorgd. Toch ben ik ervan overtuigd dat we hem met onze keuze om
niet te opereren veel lijden hebben bespaard.’

Samen beslissen

In het St. Antonius Ziekenhuis is het beleid nu om met de patiënt en diens naasten in gesprek te gaan over de operatie. ‘Ik leg de situatie uit en ga in gesprek over de prognose. Ook vraag ik naar het leven van de patiënt. Is er nog veel levensvreugde, hoeveel kan en doet iemand nog? Wat is nog belangrijk voor diegene? We praten over kwaliteit van leven én over kwaliteit van sterven.

Met goede pijnstilling kan iemand weer in zijn normale thuissituatie terecht

 class=

Mensen zijn in eerste instantie vaak verrast. Het zijn immers harde cijfers als u denkt dat een heupbreuk misschien net zoiets is als een pols­ of beenbreuk. Daarna komen de vragen’, zegt Van der Velde. Want wat gebeurt er als je niet opereert? ‘Dan overlijdt iemand gemiddeld binnen negen dagen’, zegt Van der Velde. ‘Met goede pijnstilling kan iemand dan wel weer in zijn normale thuissituatie terecht.’

Van der Velde benadrukt dat wel of niet opereren altijd de keuze is van de patiënt en/of diens naasten. ‘Wij geven informatie en zien dat mensen er nu vaker voor kiezen om niet te opereren. Dat evalueren we zorgvuldig. We bellen naasten achteraf over de begeleiding en het stervensproces. Daarop krijgen we positieve reacties. Mensen kunnen in relatieve rust samen nog een paar dagen thuis doorbrengen.’

 class=

Van der Velde en het St. Antonius Zieken­ huis communiceren veel over deze nieuwe aanpak. Ook andere ziekenhuizen zijn hier al mee bezig. ‘We willen laten weten dat een heupbreuk een levens­ bedreigende aandoening is. En we willen mensen aanmoedigen om ook als ze er nog niet mee te maken hebben, al na te denken en te praten over hun wensen voor toekomstige zorg.

De aanpak is overigens absoluut geen verkapte bezuinigingsoperatie’, benadrukt Van der Velde: ‘Ik heb te vaak gezien dat kwetsbare ouderen na een heupbreuk de hele medische mallemolen ingaan. Ze komen op de eerste hulp terecht, ondergaan CT’­scans, MRI­scans en moeten na een operatie ook nog eens revalideren. Het gaat mij om de kwaliteit van onze zorg. En om de kwaliteit van leven en sterven van mijn patiënten.’

Samen beslissen

De aanpak in het St. Antonius Ziekenhuis is een vorm van samen beslissen. Hierbij neemt een zorgverlener samen met de patiënt en/of diens naasten een beslissing over een behandeling of bepaalde zorg. Deze aanpak leidt bijvoorbeeld tot meer tevredenheid over de genomen beslissing, meer therapietrouw en minder overbehandeling.

Senioren Netwerk Nederland vindt dat altijd het goede gesprek tussen patiënt en diens naasten en de arts moet plaatsvinden over de meest passende zorg. Meer waardevolle zorg voor iedereen door weloverwogen keuzes: een verrichting of therapie uitvoeren of juist achterwege laten? Goede zorg kan ook minder zorg zijn. Dit vraagt een goede voorbereiding van de patiënt en familie.

Op www.onsmagazine.nl/samen-beslissen vindt u meer achtergrond- informatie en bijvoorbeeld een vragenlijst die u kunt gebruiken als voorbereiding op het gesprek met uw zorgverlener. Als KBO-Afdeling kunt u zelf een dialoogbijeenkomst over Samen Beslissen organiseren. Verschillende huisartsen, medisch specialisten en praktijkondersteuners zijn bereid om hierover een presentatie te geven en in gesprek te gaan.

Interesse? Vraag een informatiepakket aan bij uw provinciale KBO.

Meer informatie

Kijk voor meer cijfers en feiten over heupbreuken op www.antoniusziekenhuis.nl/traumageriatrie

Beeld Adobe Stock