‘Meer inzetten op preventie’

Het piept en kraakt in de ouderenzorg. Er is een tekort aan zorgverleners en dat zal de komende jaren alleen maar groter worden. Bestuurs- en gezondheidskundige Annemieke Verburg ziet een oplossing.

Annemieke Verburg werkte jarenlang voor verschillende GGD’en, voordat ze de overstap maakte naar de ouderenzorg. Nu de grote vergrijzing op ons afkomt en we de ouderen- zorg anders zullen moeten inrichten, ziet ze een belangrijke rol weggelegd voor de GGD’en. Die rol beschreef ze in een opiniestuk voor het magazine Binnenlands Bestuur: ‘We worden steeds ouder en er komen steeds meer senioren. Zij kloppen vaak bij de huisarts aan met vragen en klachten. Veel van deze huisartsen- bezoekjes zijn te voorkomen. Door de GGD mensen vanaf de AOW-leeftijd te laten begeleiden. Ik zie de GGD als verlengde arm van de gemeente en denk dat deze oplossing prima past in het kader van het integraal zorgakkoord en de roep om meer preventie en minder zorg.’

Hoe ziet Verburg dat precies voor zich? ‘Ouderengezondheidszorg die vergelijkbaar is met de jeugdgezondheidszorg. We kennen het consultatiebureau: daar leren jonge ouders hoe ze omgaan met en zorgen voor hun baby. Ze krijgen tips en adviezen. Die rol kan de GGD in mijn ogen heel goed op zich nemen als het gaat om de ouder wordende Nederlanders. Als iemand voor het eerst een kind krijgt, moet die daar veel over leren. En we moeten ook veel leren over het ouder worden. In mijn optiek is er geen organisatie die dat beter kan dan de GGD.’

‘De GGD’en hebben een medische link en belangrijke sociale componenten’, gaat Verburg verder. ‘Zij kunnen die preventieve volksgezondheidszorg goed inrichten. Dus mijn oproep aan gemeenten zou zijn: leg dit neer bij de GGD. Daar heeft de hele samenleving profijt van. De ouderenzorg móét anders vorm krijgen, want het huidige zorgstelsel kan dit niet aan. Ik vind het wonderlijk dat er nu mensen bezig zijn met iets nieuws in te richten, terwijl de GGD’en er al zijn en hier zó op in kunnen springen. Met een duidelijke structuur die bewezen effectief is. En die bovendien democratisch is, waarbij elke gemeente een plek heeft in het algemeen bestuur. Het is dus zonde om tijd en geld in iets nieuws te steken. Dat is helemaal niet nodig, want de oplossing is er al. We moeten het niet moeilijker maken dan het is.’

‘Ouder worden is geen ziekte, maar een nieuwe levensfase’, geeft Verburg aan. ‘Waarom starten veel projecten bij de medische kant van de zorg? Dus bij ziekte in plaats van gezondheid? Ik zou het anders insteken, vooral gericht op preventie. Zo kunnen we veel gezondheidsproblemen bij ouderen voorkomen en de zorg verlichten. Bijvoorbeeld door te beginnen met de mensen die voor de eerste keer AOW krijgen. Laat de GGD hen oproepen voor een eerste medische check. Bespreek ook onderwerpen als hun thuissituatie, mentale gezondheid, hun netwerk en financiën. Ziet alles er goed uit? Dan krijgen de mensen het advies om gezond te eten en goed te blijven bewegen. En over vijf jaar krijgen ze een nieuwe oproep. Tussentijds blijft bij medische klachten uiteraard de huisarts in beeld. Gaat het niet zo goed, of kan het beter? Dan kunnen deze mensen worden doorverwezen naar bijvoorbeeld welzijnsorganisaties. Of in aanmerking komen voor een leefstijlinterventie of extra vaccinaties. Zij krijgen dan jaarlijks een oproep van de GGD om te kijken hoe het gaat. Preventie en maatwerk dus.’

Volgens Annemieke Verburg is het belangrijk om ouderen ook te volgen in de tijd. ‘Kijk bijvoorbeeld naar partners die wegvallen of ziektes. Hier kunnen we op inspelen door mensen periodiek te zien. En ook hier gaat het in mijn ogen dan weer net als bij de jeugdgezondheidszorg: de grote groep waarmee het goed gaat hoeft minder vaak langs te komen. En degenen die wat extra aandacht nodig hebben krijgen die. Niet van de huisarts, maar van andere instanties. Zo buigen we als het ware de groep 65-plussers af van de medische zorg. We leren de ouder wordende mensen wat ze te doen hebben voordat ze in het medische circuit terechtkomen. Ouder worden hoort erbij, en soms zijn er extra maatregelen nodig om dit in goede banen te leiden.’

‘Als we op deze manier te werk gaan, kunnen we de medische zorg bereikbaar houden voor de mensen die echt zorg nodig hebben. Hierbij heb ik wel als kant- tekening dat we ouderen vaker moeten vragen of ze een bepaalde behandeling nog wel willen. Dit gebeurt nu vaak niet, waardoor ouderen maar gewoon meegaan in het traject dat de arts aanbiedt. Huisartsen verwijzen ouderen vaak snel door naar het ziekenhuis, terwijl niet iedere patiënt dat ziet zitten. Niet alles wat je medisch kúnt doen, hóéf je te doen. Ik zou het mooi vinden als de regie meer bij de patiënt komt te liggen: wat wil die? En wat heeft iemand echt nodig? Als een oudere bijvoorbeeld onzeker is over diens fysieke achteruitgang, is dat prima af te vangen door de GGD. Ook zo kunnen we realiseren dat de zorg minder snel in de problemen komt.’

Waarom vindt Annemieke Verburg deze aanpak zo belangrijk? ‘Door mijn werk in de ouderenzorg zie ik waar het steeds vaker vastloopt. En ik heb zelf natuurlijk ouders en schoonouders die op leeftijd zijn. Ik zie dat ook zij de fysieke achteruitgang lastig vinden. In mijn werk zie ik veel ouderen die geen gehoorapparaat willen en hun ogen niet willen laten testen, met alle risico’s van dien. Zo kan slecht gehoor tot eenzaamheid leiden. En slecht zicht kan valgevaar opleveren. Het zou mooi zijn als we zo’n standaard screening normaal gaan vinden, net als het bezoek aan het consultatiebureau. Dat kan veel leed voor- komen. Ouder worden hoort bij het leven. Daar moeten we mee leren omgaan en meer aandacht aan besteden. Dit geldt ook voor eenzaamheid. Eenzame ouderen kun- nen met elkaar in contact komen bij de GGD. Natuurlijk is er het risico dat mensen zeggen: “Waar bemoeit de overheid zich mee?” Maar wat mij betreft is goede voor- bereiding het halve werk. Dit is overigens ook een boodschap die ik de vijftigers en zestigers van nu wil meegeven: denk nu vast na over later en praat er met elkaar over. Kunt u blijven wonen waar u nu woont als u slecht ter been wordt? Is uw netwerk groot genoeg? Het is misschien niet het leukste onderwerp, maar wel nuttig.’

Beeld Shutterstock