Ga door naar hoofdcontent
ArtikelenHelp, mijn bank belt. Klopt dit wel?
Helpdeskfraude: zo wapent u zich ertegen

Help, mijn bank belt. Klopt dit wel?

Maandag 25 maart 2024

Criminelen maken graag misbruik van het vertrouwen dat u in uw bank heeft. Helaas te vaak met succes. Vooral bankhelpdeskfraude neemt de laatste jaren toe. Daarom besteedt de landelijke campagne Senioren en Veiligheid daar ook deze april weer extra aandacht aan. Maar hoe werkt die fraude precies? En hoe kunt u zich ertegen wapenen?

Voor veel mensen is hun bank een instituut. Daar kunt u uw geld veilig bewaren. Daar werken de mensen die voor uw geld zorgen. Op uw bankrekening ontvangt u elke maand uw AOW, uitkering, salaris en/of pensioen. Daarmee kunt u uw boodschappen doen, uw huur of hypotheek betalen en cadeautjes voor kinderen en kleinkinderen kopen. En misschien heeft u op uw spaarrekening ook nog een mooi bedrag voor een verre reis verzameld.

Scenario’s

En precies van dat diepe vertrouwen in uw bank maken criminelen graag misbruik. Bijvoorbeeld door zich voor te doen als medewerker van een helpdesk. Sybren van der Velden Walda kent de verschillende scenario’s op zijn duimpje. ‘Die zijn ontzettend goed uitgedacht. In het strafrecht heet dat met een ingewikkelde term “Het samenweefsel van verdichtsels”. Alle verschillende leugens van de criminelen klinken als een geloofwaardig verhaal.’ Van der Velden Walda is vanuit de politie een van de initiatiefnemers van de campagne Senioren en Online veiligheid. Hij is projectleider en coördinator woninginbraak, heling en senioren & veiligheid bij de Nationale Politie. Als de oplichters u bellen zorgen ze er bijvoorbeeld voor dat in uw scherm het telefoonnummer van uw bank verschijnt of er staat gewoon “Rabobank”. Vervolgens zeggen ze dat er een probleem is; dat criminelen proberen uw bankrekening leeg te halen. Ze noemen dan soms bijvoorbeeld de naam van uw zoon of dochter die ook bij die bank bankiert. Zo wekken ze uw vertrouwen. Ze zeggen dat ze iemand langs sturen om u verder te helpen en even later staat er inderdaad iemand voor de deur. Die boekt dan met u een groot bedrag over naar een andere bankrekening. Of ze ontfutselen uw pincode en komen even later uw pas ophalen.

Maar hoe komen de oplichters dan aan uw gegevens? Die vinden ze op het dark web, legt Van der Velden Walda uit. ‘Dat is een moeilijk toegankelijk deel van het internet dat criminelen veel gebruiken. Daar worden bijvoorbeeld grote bestanden met persoonlijke gegevens verkocht. Criminelen kopen die lijsten met soms ook gedetailleerde informatie over de kinderen.’

Zelfs als je bij een bank werkt

Online fraude kan iedereen overkomen. Dat bewijst het verhaal van mevrouw Groot-Wassink* (69), die zelf 38 jaar bij een bank werkte. ‘Ik werd op een ochtend toen ik zat te ontbijten gebeld door de politie van Enschede. Ten minste, dat dacht ik. Er zijn insluipers geweest bij u in het gebouw, zeiden ze. We hadden een gesprek en ze hadden veel van mijn gegevens, dus ik vertrouwde ze. Ze zeiden dat ze mijn pinpas wilden blokkeren en dat ze daarvoor mijn pincode nodig hadden. Stom genoeg heb ik die gegeven.
Pas toen ik ophing kwam ik erachter dat er insluipers binnen waren geweest die allerlei pasjes en papiergeld hadden meegenomen. Ik belde direct de bank waar ik toen ook nog voor werkte, maar dat was al te laat. Er was ruim 1.100 euro opgenomen. Ik vloek nooit, maar toen deed ik dat wel. Ik was heel boos. Ik moet hard werken voor mijn geld en die smeerlappen pakken dat dan zo van je af. En ik schaamde me natuurlijk ook. Ik werkte bij een bank en kende de verhalen van mensen die hun pincode afgeven. Dat moet je nooit doen. Eerst voelde ik me ook niet meer veilig in m’n eigen huis. Dat is heel naar. Gelukkig gaat dat nu een stuk beter, al controleer ik nog wel elke avond of mijn balkondeur goed dicht zit.’

*Deze naam is gefingeerd, de echte naam is bekend bij de redactie.

Oudere slachtoffers

Op die lijsten zoeken de oplichters vooral naar oudere mensen. Die zijn dan ook relatief vaak slachtoffer van bankhelpdeskfraude. ‘Zij zijn een interessante doelgroep omdat deze generatie vaak nog goed van vertrouwen is, graag anderen helpt en zich ook graag laat helpen’, legt Van der Velden Walda uit. ‘Dat zijn mooie eigenschappen, maar niet als u in contact komt met oplichters. Zij maken daar op een slinkse manier misbruik van.’ En dat misbruik komt hard aan, weet de politieman. Van der Velden Walda spreekt veel slachtoffers van deze en andere vormen van criminaliteit. ‘Het gevoel van schaamte is vaak heel groot als zoiets iemand overkomt. Zo groot dat lang niet iedereen aangifte doet. Sommige mensen praten er ook niet over met naasten. Terwijl dat allebei juist heel belangrijk is.’

Opgelicht en dan?

Stel dat u slachtoffer bent van bankhelpdeskfraude. Wat moet u dan doen? Sybren van der Velden Walda geeft vier tips.

  1. Bel altijd eerst uw bank, ook als u twijfelt. Hoe eerder u belt, hoe groter de kans dat de bank het geld nog kan terughalen.
  2. Doe daarna aangifte bij de politie. Hoe meer mensen aangifte doen, hoe makkelijker het wordt om de oplichters op te sporen. De politie kan u ook in contact brengen met slachtofferhulp.
  3. Praat erover met uw omgeving. Dat helpt u bij de verwerking en heeft ook een waarschuwende werking.
  4. Vertrouw op uw onderbuik. Uit gesprekken met slachtoffers weten we dat de meesten de oplichters al niet vertrouwden. Ze raakten overtuigd door de verschillende dingen die ze van de slachtoffers wisten. Twijfelt u? Hang op en bel uw bank.

Aangifte doen

Die aangifte is belangrijk omdat de politie en bank anders weinig voor u kunnen doen. In veel gevallen compenseren banken de schade. Dit hoeven zij nu nog niet van de wet, maar doen ze meestal wel uit coulance. Van der Velden Walda: ‘Daarnaast is aangifte belangrijk omdat we dan beter de omvang van het probleem kunnen bepalen. We kunnen verbanden zien en voldoende mensen inzetten om deze verschrikkelijke boeven te vangen.’

Banken, de politie, consumenten- en ouderenorganisatie werken er hard aan om deze vorm van fraude te beperken. Voorlichting speelt daarbij een belangrijke rol, zo weten we uit onderzoek. Kennis delen over hoe fraudeurs te werk gaan werkt preventief. In de kaders bij dit artikel vindt u verschillende bronnen van informatie. En als u zelf onverhoopt slachtoffer bent geworden van online fraudeurs, kunt u ook een belangrijke rol spelen in de preventie. Van der Velden Walda: ‘Als slachtoffers praten over hun ervaringen kan dat anderen helpen dit soort praktijken eerder te herkennen. Want als u zoiets hoort van een naaste, bent u daarna extra alert. Maar daarvoor moeten mensen wel over hun schaamte heen stappen. Ik begrijp dat dat moeilijk is, maar weet dan dat u echt niet de enige bent.’

Meer weten

In het hoofd van een fraudeur
Fraudeurs gebruiken niet alleen uw bank als dekmantel. Soms openen ze een neppe webshop of ze sturen een sms’je waarbij ze doen of ze een pakketbezorger zijn of medewerker van uw telecomprovider. In de online training op www.zowerktfraude.nl kunt u in het hoofd van een fraudeur kruipen. U leert hoe zij denken en daarmee ook hoe u zich ertegen kunt wapenen. Deze website is een initiatief van de Nederlandse Vereniging van Banken.

Podcast
In de podcastserie Frauderen. Zo werkt het! kruipt presentator Daan Nieber in de huid van fraudeurs. Hij spreekt daarvoor met journalisten, slachtoffers, cyberrechercheurs en fraude-experts. U vindt deze podcast in de podcast-app op uw smartphone, op Spotify of op www.zowerktfraude.nl/podcasts

Documentaire
In de spannende documentaireserie Bait ontleedt onderzoeksjournalist Anthony van der Meer de wereld van internetoplichting. Hij duikt diep in de wereld van onder meer helpdeskfraude, phishing en datingfraude, heeft contact met verschillende fraudeurs en probeert ze in de val te lokken. U kunt de afleveringen terugkijken op www.npostart.nl.

Beeld: Shutterstock

Auteur

Afbeelding voor Mirjam Streefkerk

Mirjam Streefkerk