Fietsen moet én kan veiliger

Er wordt in Nederland veel gefietst. Het is niet alleen leuk om te doen, het is ook heel gezond. Maar hoe goed fietsen ook is: het aantal fietsongevallen is de afgelopen jaren flink toegenomen met veel letsel als gevolg. Om leed te voorkomen moet én kan fietsen veiliger.

Afgelopen jaar belandden er 88.000 mensen door een fietsongeval op de eerste hulp. Dat komt neer op elke tien minuten een nieuw slachtoffer. Jeroen Poos behandelt een deel daarvan. Hij is chirurg bij Heelkunde Friesland en heeft als aandachtsgebied onder andere traumachirugie.

Het behandelen van letsel door een ongeval is één van zijn specialismen. Vanuit zijn vakgebied is hij al lange tijd betrokken bij fietsveiligheid. ‘Sinds de opkomst van de elektrische fiets zien we het aantal ongevallen toenemen. Veelvoorkomend zijn botbreuken aan de heup, schouder, pols of elleboog, maar ook hersenletsel door breuken, bloedingen en ernstige kneuzingen.

We zien bij senioren vaak een combinatie hiervan. Mensen vallen bijvoorbeeld op de grond op hun pols en knallen vervolgens ook met het hoofd op de grond.’

50-plussers hebben vaker een fietsongeluk. Omdat zij lichamelijk kwetsbaarder zijn, heeft zo’n ongeluk vaak ook grotere gevolgen. Poos legt uit: ‘Mensen die ouder worden kunnen bijvoorbeeld een dunnere huid hebben door medicijngebruik of een langzamer reactievermogen. Daarnaast krijgen veel vrouwen na de overgang last van botontkalking, waardoor de kans op een botbreuk toeneemt. In 70 procent van de fietsongelukken gaat het om een eenzijdig ongeval. Een elektrische fiets is zwaarder dan een gewone fiets, waardoor u in stilstand makkelijker omvalt. Daarnaast zijn veelgehoorde oorzaken van een ongeval verkeerd remmen, tegen een stoeprand aan rijden, schrikken van andere fietsers, omkijken vanwege een geluid of een paaltje over het hoofd zien.’ Mensen die in aanraking komen met een andere weggebruiker, zoals een auto, raken vaak ernstiger gewond: 50.000 slachtoffers van een fietsongeluk krijgen te maken met ernstig letsel. Naar schatting is bij een vierde ook sprake van hoofd-/hersenletsel. Zorgelijk, vindt Poos. ‘Botbreuken kunnen we goed herstellen door te opereren of in gips te zetten. Hersenletsel is een ander verhaal; hersenweefsel dat kapot is, is niet te genezen. Het letsel is vaak blijvend en heeft grote impact op patiënten en hun naasten, maar ook op de maatschappij. Werken of oppassen op de kleinkinderen kan bijvoorbeeld niet meer. Dan brengt één fietsongeval een enorm domino-effect met zich mee.’

Dag in dag uit behandelt Jeroen Poos patiënten met letsel door een fietsongeluk. Eén patiënt zal de chirurg niet snel vergeten. ‘Het was een man van rond de zeventig, hij was net met pensioen. Hij kwam in botsing met een auto en liep daarbij een breuk in het bekken, een gebroken elleboog en ernstig hersenletsel op. De botbreuken waren goed te herstellen, het hersenletsel niet. De man was geboren in een ander Europees land en hoewel hij al jaren Nederlands sprak, sprak hij na de val alleen nog zijn moedertaal. De Nederlandse taal leek wel gewist. Dat heeft veel indruk op mij gemaakt.’

Poos wil fietsers allesbehalve afschrikken. Fietsen kan namelijk ook op een veilige manier. Bijvoorbeeld door eerst fietslessen te nemen na aanschaf van een elektrische fiets. Er zijn daarnaast ook fietsen met een dubbel voorwiel verkrijgbaar, en ook zogenaamde Tworby’s; een module om uw eigen fiets om te bouwen tot driewieler. ‘Ik sta zeer positief tegenover alle ontwik- kelingen om de veiligheid op de fiets te bevorderen.’ Zelf pleit Poos al jarenlang voor het gebruik van een fietshelm. Samen met andere artsen is hij initiatiefnemer van de landelijke Dag van de Fietshelm (www.dagvandefietshelm.nl). Het dragen van een fietshelm verkleint de ernst van hersenletsel met 60 procent. ‘Het dragen van een helm beschermt uw belangrijkste bezit: uw hersenen.’ Een helmplicht is volgens de arts niet nodig, dat schrikt vooral af. ‘Als mensen uit zichzelf een helm gaan dragen omdat ze begrijpen dat het zinvol is, is een plicht niet nodig. Fietsen is gezond en dat moeten mensen dus vooral blijven doen. Maar door op de fiets een helm te dragen, kunnen we ervoor zorgen dat er minder doden vallen en hersenletsel beperkt blijft. De omstandigheden in Nederland zijn goed om veilig te kunnen fietsen. We zijn eraan gewend om veel te fietsen. Het is belangrijk dat we dat blijven doen. Fietsen past in een gezonde levensstijl en is daarnaast ook heel leuk om te doen. En die fietshelm? Zet hem op!’

Beeld AdobeStock/Shutterstock en Yakkay