De huisartsenzorg verandert

Waar vroeger de huisarts in zijn eentje patiëntenzorg leverde, is hij nu onderdeel van een team zorgverleners dat verantwoordelijk is voor huisartsenzorg. De rol van de huisarts verandert, mede door vergrijzing, verschuiving van chronische zorg en het tekort aan huisartsen. Wat betekent dit voor de zorg die u krijgt?

Als u vroeger een afspraak bij de huisarts maakte, kon u vaak nog dezelfde dag bij uw vaste huisarts terecht; voor welke zorgvraag dan ook. Door de jaren heen is er rondom de huisartsenpraktijk het een en ander veranderd. Jenny Heering, huisarts en beleidsadviseur bij de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) voor onder andere het dossier Ouderen, vertelt: ‘Vroeger was het vanzelfsprekend dat een huisarts alles in de praktijk zelf deed, met ondersteuning van een doktersassistente. Inmiddels werken in een praktijk vaak meerdere, vaste huisartsen, verspreid over verschillende dagen. Zij hebben zorgprofessionals in dienst, die taken van de huisarts overnemen.’

Met de huisarts als spin in het web werken de zorgprofessionals in de praktijk allemaal volgens hun eigen expertise, waarmee ze delen van voormalige huisartstaken overnemen. Wie doet wat? Heering:

‘De doktersassistente is degene die u aan de telefoon krijgt als u belt. Hij of zij stelt wat meer vragen dan voorheen, om goed in te kunnen schatten wat er nodig is en wanneer u gezien moet worden. Dat wordt triage genoemd. Daarnaast kunt u de praktijkondersteuner treffen.’

Voor chronische aandoeningen zoals diabetes, een hoge bloeddruk of COPD worden patiënten in de praktijk begeleid door de praktijkondersteuner, die dat volgens protocol doet. Die heeft daarvoor wat meer tijd dan de huisarts kan bieden. ‘De praktijkondersteuner heeft hiervoor altijd overleg met de huisarts. Hij is eindverantwoordelijk en op de achtergrond betrokken. Dat u de huisarts niet ziet, betekent niet dat de huisarts niet weet wat er speelt.’ Heeft u de huisarts nodig buiten kantoortijden, dan zijn daar grotere huisartsenposten voor. ‘Heel vroeger deed de huisarts dit nog zelf. Die was 24/7 bereikbaar. Inmiddels draaien de huisartsen buiten de praktijkuren wisseldiensten in een huisartsenpost.’

Het zijn echt de verzorgende, ondersteunende taken. Om kwetsbare ouderen thuis bij te staan, heeft de wijkverpleging contact met de huisarts en de praktijkondersteuner.’

Als u verhuist naar een verpleeghuis, dan krijgt u daar een andere dokter: de verpleeghuisarts, ook wel bekend als specialist ouderengeneeskunde. ‘Mensen die in een verpleeghuis wonen hebben vaak meer medische zorg nodig dan de huisarts biedt. Daar komt de specialist ouderengeneeskunde om de hoek kijken. Het is de specialist voor kwetsbaar wordende mensen; ouderen die bijvoor- beeld geheugenproblemen hebben of een beroerte hebben gehad.’

Een gevolg van de veranderingen in de huisartsenzorg en het tekort aan huisartsen is dat er commerciële partijen in het gat springen. Deze partijen vormen ketens door huisartsenpraktijken op te kopen of door praktijken aan zich te verbinden door digitale diensten aan te bieden. ‘Om het bijvoorbeeld voor jongere huisartsen aantrekkelijker te maken om een praktijk over te nemen van een huisarts die met pensioen gaat, bieden dit soort partijen verschillende diensten aan zoals online chatboxen of administratie-ondersteuning. Ze nemen werk uit handen of nemen
een hele praktijk over.’ De LHV, waar Jenny Heering zich voor inzet, is hier terughoudend in. ‘We hebben een aantal kernwaarden die we nastreven, zoals persoonsgerichte zorg en continuïteit van zorg. Dat betekent dat u als patiënt te maken moet hebben met een klein, vast zorgteam, dat dichtbij is en waar u terecht kunt als dat nodig is.’

In deze commerciële praktijken vindt ook meer zorg digitaal plaats. ‘Online iets aanvragen kan prima. Maar we vinden het heel belangrijk dat al het andere altijd in samenspraak gebeurt. Als alle zorg digitaal geleverd wordt, moet zowel de huisarts als de patiënt dat willen. En het moet ook passen bij de vraag die de patiënt heeft.

U moet gewoon laagdrempelig langs kunnen gaan bij de huisarts.’ De LHV streeft dan ook naar een vaste huisarts dichtbij, voor iedereen. ‘We weten vanuit onderzoek dat mensen met een vaste dokter gezonder zijn en langer leven. Het is dus echt belangrijk dat deze situatie verbetert. Het is dan ook zorgelijk dat er partijen zijn waarbij deze continuïteit van zorg niet wordt gewaarborgd.’

Al met al zit de ouderenzorg best ingewikkeld in elkaar, vindt Heering. ‘Er zijn verschillende loketten die een deel van de zorg organiseren en financieren. Daar hebben ouderen last van. Wie moet u waarvoor hebben? De huisarts was altijd het eerste aanspreekpunt, maar als u het gevoel krijgt dat u ook daar niet terecht kunt voor vragen, dan geeft dat veel onzekerheid. Zeker als u zich niet lekker voelt, dan wilt u gewoon duidelijkheid.’ Heering benadrukt dat u altijd bij uw huisartsenpraktijk kunt aankloppen. ‘Bijvoorbeeld als er iets nieuws aan de hand is of als u zich zorgen maakt over een chronische aandoening. Dat kan misschien niet op dezelfde dag, maar dan zo snel mogelijk. De huisarts is een soort regisseur die samen met u bepaalt wat er nodig is en wie u daarvoor nodig heeft.’

Voor verandering in de huisartsenzorg is een aantal redenen, legt Heering uit. ‘Allereerst zijn er meer ouderen dan vroeger. Deze doelgroep doet gemiddeld een groter beroep op de huisarts dan andere doelgroepen. Zeker ouderen die kwetsbaar zijn, hebben vaker zorg nodig. Daarnaast is er een tekort aan huisartsen. En de toenemende vraag en het tekort aan huisartsen, die matchen niet met elkaar.’ De tekorten zijn ook merkbaar op andere plekken in de zorg. Er zijn wachtlijsten in het ziekenhuis en de geestelijke gezondheidszorg. ‘Hierdoor vallen mensen die eerder onder behandeling waren bij een andere zorgprofessional sneller terug op de huisarts, waardoor het ook bij de huisarts drukker wordt.’

Heering: ‘Ouderen gaan tegenwoordig minder snel naar een verpleeghuis en blijven langer thuis wonen. Hierdoor doen ze langer een beroep op de huisarts als hun dokter.’ Als u regelmatig zorg nodig heeft, komt tegenwoordig de wijkverpleging aan huis. ‘De wijkverpleging helpt bij het wassen en aankleden, maar doet bijvoor- beeld ook wondverzorging, ogen druppelen en het aantrekken van steunkousen.

Beeld Adobe Stock