Ga door naar hoofdcontent
Artikelen‘Wie kan lezen en schrijven doet mee in de maatschappij’
anita witzier

‘Wie kan lezen en schrijven doet mee in de maatschappij’

Dinsdag 1 september 2020

‘Ik heb taal altijd ontzettend belangrijk gevonden. Het zorgt ervoor dat je mee kunt doen’

Anita Witzier

Stichting Lezen en Schrijven zorgt sinds 2004 dat zoveel mogelijk laaggeletterde mensen in Nederland scholing krijgen. Henk van Iersel is zo iemand. Al bijna 40 jaar gaat hij een paar uur in de week naar school om beter te leren lezen en schrijven. Vandaag bezoekt hij Anita Witzier, die ambassadeur is van de stichting. Ze is gek op lezen en schrijven: ‘Ik kan me geen leven voorstellen zonder taal.’

image

Tegelijk met mij komt er een motorrijder aan. Het is Henk van Iersel (68), TaalHeld Noord-Brabant 2019 van Stichting Lezen en Schrijven. Hij is op zijn motor helemaal vanuit Eindhoven naar Blaricum komen rijden. ‘112 kilometer’, zegt hij. ‘Maar ik rij heel graag motor, ook in de regen!’ We gaan koffiedrinken bij Anita Witzier. De presentatrice is sinds begin 2020 ambassadeur van Stichting Lezen en Schrijven. Ze zet zich belangeloos in om laaggeletterdheid bekender te maken bij het Nederlandse publiek.

Tien voor Taal

De deur zwaait open en Anita begroet ons allerhartelijkst. ‘Kom gauw binnen!’ Henk en zij hebben elkaar al eens ontmoet tijdens de uitreiking van de TaalHeldenprijs 2019 die Anita begin maart presenteerde. ‘Ik doe al heel lang dingen voor de stichting’, vertelt ze. ‘Voorheen heel erg ad hoc, maar sinds dit jaar dus structureel als ambassadeur. Waarom? Omdat ik taal altijd ontzettend belangrijk heb gevonden. Het zorgt ervoor dat je mee kunt doen met de maatschappij. Maar taal is ook ontzettend moeilijk. Vroeger presenteerde ik de taalquiz Tien voor Taal, en toen werd het me maar weer eens duidelijk hoe ingewikkeld onze taal is!’ Henk knikt instemmend: ‘Ik ben nog steeds aan het leren… Dat ik niet kan lezen en schrijven is bij ons in de familie erfelijk. Mijn vader kon het wel goed, maar mijn moeder kon het ook niet. Later – pas op mijn 54e – bleek dat ik dyslexie heb. Enkele kleinkinderen blijken het ook allemaal in meer of mindere mate te hebben.’

Lezen en schrijven

Anita schenkt de koffie in en hond Ollie komt ook even kennismaken. Henk neemt plaats aan de gezellige keukentafel. Als kind ging hij al naar het bijzonder onderwijs, omdat lezen en schrijven niet lukte. Tot zijn zestiende ging hij naar de ambachtsschool. ‘Maar dat ging ook niet’, vertelt hij. ‘Mijn vader moest op school komen en zei tegen de leraar: “Dan gaat hij maar mee schilderen met mij.” En zo is het gegaan. Vanaf mijn zestiende heb ik als schilder gewerkt. Bijna 45 jaar. En daar heb je alleen je handjes voor nodig hè? Dat schilderen zit in mijn vingers’, hij wappert demonstratief met zijn handen. ‘Wat mij hielp in mijn werk waren ezelsbruggetjes: ik zette de potten met grondverf links en de potten met lak rechts. Als het door elkaar heen stond, ging het mis. Dat is dus ook weleens gebeurd, haha… Toen moest het opnieuw.’

Theorie-examen

Ondanks zijn laaggeletterdheid haalde Henk wel zijn rijbewijs. ‘Maar dat is een heel apart verhaal’, vertelt hij. ‘Moet ik dat vertellen?’ ‘Ja graag!’, antwoordt Anita enthousiast. ‘Toen ik negentien was, was ik aan het werk bij monseigneur Bekkers. Ik zei tegen hem: “Ik moet ook nog een keer mijn rijbewijs zien te halen, maar ja, die theorie… dat wordt voor mij moeilijk want ik kan niet lezen.” Toen zei hij: “Daar weet ik wel iets op: ik heb een ‘zuster zuster’ in Eindhoven wonen en die kan jou helpen.” En zo geschiedde. Deze ‘zuster zuster’ heeft de theorie met mij doorgenomen; ze las alles voor en liet me plaatjes zien. Ze ging zelfs mee naar het examen, dat mondeling werd afgenomen. De tweede keer ben ik geslaagd!’ ‘Hoe doe je dat dan met verkeersborden?’, vraagt Anita. ‘Ja, dat zit erin hè’, zegt Henk, terwijl hij op zijn hoofd tikt. ‘Maar soms sluiten ze bijvoorbeeld een weg af en dan staat er op het bord een tekst waarom ze dat doen. Die kan ik dus niet lezen en dan heb ik geen idee waarom iets afgesloten is.’

Schooldirecteur

Henk loopt in het dagelijkse leven wel vaker tegen problemen aan. Maar hij weet altijd wel een manier te vinden om ermee om te gaan. ‘Als ze me bijvoorbeeld zouden vragen om naar Spanje te rijden, dan pak ik de landkaart en schrijf ik alle nummers van de wegen en knooppunten op. Dan kom ik er wel hoor! En een brief voor een afspraak in het ziekenhuis scan ik op datum en looproute. Dat zet ik dan op de kalender bij ons thuis. En als er brieven van instanties binnenkomen die ik niet snap, dan vraag ik mijn vrouw. Zij kan wél lezen, dus ze helpt me met dingen. We zijn al 45 jaar getrouwd. Toen ik haar drie dagen kende heb ik haar verteld dat ik niet kon lezen en schrijven. Daar had zij geen problemen mee.’

Klas voor volwassenen

Toch belandde Henk eind jaren zeventig bij een van de eerste lees- en schrijfgroepen van ons land. Hij vertelt hoe dat ging: ‘Op een dag moest ik bij de directeur van basisschool De Driestam komen. Daar zat mijn zoon op school. Die directeur vertelde me dat mijn zoon niet goed kon lezen. Ik zei: “Dat heeft hij van mij.” “Dan weet ik wat voor je”, zei hij toen. “Wij hebben hier ’s avonds een klas speciaal voor volwassenen, en daar kom jij mooi bij zitten!” Hij zorgde er dus voor dat ik opnieuw taalles kreeg.’ Zeven jaar lang kreeg Henk een uur les in de week. ‘Hoe was dat?’, vraagt Anita. ‘Dat ging best aardig’, zegt Henk. ‘Maar na zeven jaar mocht ik niet meer komen; mijn tijd zat erop. Daar was ik best wel boos om!’

Stichting ABC

Samen met een paar andere cursisten en oud-onderwijzer Pieter de Graaf richtte Henk daarom in 1996 Stichting ABC op; een stichting van en voor laaggeletterden die mensen stimuleert om te blijven leren. Henk is nog steeds een van de ambassadeurs. ‘Sinds deze stichting meer bekendheid krijgt, heb ik wat meer zin om te leren dan vroeger’, vertelt Henk. ‘Het gaat nu ook gemakkelijker, zo lijkt het. Alsof de methodieken van nu beter voor mij zijn dan de methodieken van vroeger.’ Door een ernstig ongeluk is Henk een aantal jaren uit de roulatie geweest. ‘In 2001 kreeg ik tijdens het motorrijden een hersenbloeding. Ik ben een dijk afgereden en heb weken in coma gelegen. Daarna heb ik twee jaar moeten revalideren. In die tijd kwamen ze erachter dat ik dyslectisch ben. Ja, dat was een heftige periode. Toch heb ik daarna de draad weer opgepakt. Ook van het leren lezen en schrijven. Het lijkt zelfs wel alsof ik na het ongeluk makkelijker kon leren. Misschien had ik even een klap op mijn hoofd nodig… haha!’

Prinses Laurentien

Henk is inmiddels bijna 69 en nog steeds gaat hij iedere donderdagochtend naar school. ‘Ik ontmoet op bijeenkomsten in het land regelmatig mensen die een stuk jonger zijn dan ik en die niet kunnen lezen’, zegt Anita. ‘Maar wat ik nog pijnlijker vind: het blijkt dat er ook heel veel kinderen zijn die niet kunnen lezen en schrijven. Dat kan toch niet in een land als Nederland?! Daaruit blijkt dat er nog genoeg werk voor Stichting Lezen en Schrijven is. Ik heb dan ook heel veel respect voor prinses Laurentien die de stichting heeft opgericht.’ Henk heeft Laurentien weleens ontmoet: ‘Maar zij is ook maar een gewone vrouw hoor. Iedereen kijkt tegen haar op omdat ze prinses is…’ ‘Nou, ik kijk tegen haar op om wat ze voor elkaar heeft gekregen met de stichting!’, onderbreekt Anita Henk. ‘Ze heeft haar statuur ten goede gebruikt voor een enorm belangrijk onderwerp.’ Henk is het met haar eens: ‘Die koninklijke druk helpt wel…’ Ondertussen is de fotograaf binnengekomen. Hij zoekt een plekje waar hij een mooie foto van Anita en Henk samen kan maken. Voor de boekenkast misschien? ‘Dat vind ik helemaal niks’, zegt Henk. ‘Boeken gaan vooral over de historie; dat wat is geweest. Ik hou meer van dingen waar ik nú wat aan heb, de krant of zo.’ ‘Oh echt?’, zegt Anita. ‘Ik kan me geen leven voorstellen zonder boeken… Ik lees heel veel. Vind je kookboeken ook niet leuk? Die zijn heel praktisch.’ Nee, Henk poseert liever met de krant. Met een beetje geduld kan hij die inmiddels ook zelf lezen.  

Anita Witzier werd in 1961 geboren in Gouda. Ze studeerde een paar jaar rechten in Utrecht en in 1988 werd ze omroepster. Ze presenteert programma’s voor KRO-NCRV als ‘De Reünie’ en ‘Voor wie steek jij een kaarsje op’. Eerder presenteerde ze onder andere ‘Memories’ en ‘Tien voor Taal’.

In Nederland hebben 2,5 miljoen volwassenen moeite met lezen, schrijven en/of rekenen. Zij lopen daardoor tegen problemen aan op het gebied van geld, werk, gezondheid en gezinsleven. Stichting Lezen en Schrijven wil graag dat iedereen in Nederland kan lezen, schrijven, rekenen en omgaan met een computer.