‘Senioren moeten zich meer manifesteren’

Al 35 jaar zet Mariëtte Patijn zich in voor de bestaanszekerheid van mensen met een lager inkomen. Dat deed ze bij de FNV, dat doet ze nu als lid van de Tweede Kamer.

Alleen de wat oudere generaties vragen haar nog of ze misschien familie is van Schelto Patijn, in de jaren negentig geliefd burgemeester van Amsterdam en de decennia daarvoor Tweede Kamerlid, Europarlementariër en Commissaris van de Koningin. “Vroeger werd daar veel vaker naar geïnformeerd”, vertelt Mariëtte Patijn. “Mijn antwoord is altijd hetzelfde: ‘Ja klopt, en ik ken hem vooral als vader, de liefste die je kunt bedenken’.” Patijn is sinds december 2023 Tweede Kamerlid voor GroenLinks- PvdA en treedt als volksvertegenwoordiger in de parlementaire voetsporen van haar vader. “Nee, ik denk niet dat het erfelijk is”, glimlacht ze. “Maar mijn opa was ook al Tweede Kamerlid.” Sterker nog: Mariëtte is de vijfde generatie Patijn die een zetel in Den Haag mag bezetten. “Ik ben in die lijn wel de eerste vrouw”, voegt ze er aan toe.

Mariëtte Patijn was ruim twintig jaar bestuurder bij de FNV, waar ze zich bezighield met de uitzendbranche en arbeidsvoorwaarden, en daarna projectleider bij de Nederlandse Arbeidsinspectie. In de Tweede Kamer beheert zij voor haar partij onder meer de portefeuilles Arbeid & inkomen en Arbeidsmigratie. In de politiek gaan, zoals haar vader en opa, was niet een vooropgezet plan. “Ik had nooit die ambitie”, vertelt ze in haar werkkamer in het tijdelijke gebouw van de Tweede Kamer. “Maar ik wilde meer impact hebben; nog één keer de kans grijpen me in te zetten voor het verbeteren van de positie van werkenden en hun inkomen. In de Tweede Kamer zit je aan de knoppen om het beter te maken, was mijn gedachte.” Is die opvatting ook uitgekomen? “Tot nu toe is dat eigenlijk tegengevallen”, zegt Patijn eerlijk. “Vanuit de FNV kon ik veel meer bereiken. De macht van een vereniging is heel groot.”

Het Kamerlid roept de demonstratie in oktober 2004 in herinnering: “Toen kwamen liefst 350.000 mensen samen op het Museumplein in Amsterdam om te protesteren tegen de plannen van kabinet Balkenende II om onder andere de VUT en het prepensioen af te schaffen. Met zoveel demonstranten toon je macht, dan heb je invloed!”

Mensen die zich verenigen staan sterker, weet Patijn. Ze raadt de steeds groter wordende groep ouderen aan hun krachten te bundelen en van zich te laten horen. ”Ouderen zijn te bescheiden bij het opkomen voor hun rechten en belangen. Zij krijgen allerlei verwijten op hun dak: dat ze huizen bezet houden en dat ze de zorg verstoppen. Dat maakt dat ze stil blijven. Maar ouderen moeten echt naar buiten komen en van zich af blazen! Het is niet goed dat senioren zich niet gezamenlijk manifesteren. De onzekerheid over of er straks nog wel voldoende zorg voor hen is en over wat er gaat gebeuren met de AOW, dat is niet normaal. Ouderen moeten hun nederig­heid echt laten varen!” Patijn ziet genoeg bedreigingen voor senioren die meer actie rechtvaardigen. Ze noemt het blijvende gevaar van loskoppeling van de AOW van het minimumloon en de al jaren achterblijvende indexatie. “Alles wordt duurder: energie, wonen, zorg en natuurlijk de dagelijkse boodschappen. Daarom moet de AOW stijgen en de koppeling met het minimumloon behouden blijven. Naar schatting een half miljoen ouderen leeft van alleen AOW of heeft een klein aanvullend pensioen tot 400 euro. Alleen behoud van de koppeling zorgt ervoor dat de AOW voor deze mensen hoog genoeg blijft om van te leven.” Ontkoppeling zou zeer onverstandig zijn, vindt Patijn. “Als het aan partijen als VVD en BBB ligt, dreigt dat toch te gebeuren. BBB stemde zelfs tegen een kleine verhoging van het minimumloon met als argument dat de gekoppelde AOW-verhoging te duur was en dat veel ouderen in Nederland ruim voldoende te besteden hebben.”

Het beeld dat elke pensionado in een riante camper en met een goed gevulde porte­monnee door Europa trekt werpt Patijn verre van zich. “Natuurlijk zijn er ouderen die het financieel uitstekend hebben, maar het is een vertekende weergave van de werkelijkheid. Dit mooie plaatje gaat voor veel gepensioneerden niet op. Kijk, alle mensen met een relatief hoog inkomen of een fors vermogen, dus ook gepensioneerden, moeten wat ons betreft meer bijdragen aan het financieren van onze sociale voor­zieningen. Maar de koppeling tussen AOW en minimumloon móet intact blijven. Laten we die los, dan zal ons staatspensioen flink gaan achterlopen op de lonen. Het gevolg is dat de armoede onder ouderen snel zal toenemen.”

Regeringspartijen PVV en VVD hebben volgens Patijn weinig interesse in mensen die hard werken voor een minimumloon. Ze staaft haar bewering met een recent voorbeeld: “We hadden een wetgevingsdebat over het minimumloon. Over hoe maak je structureel het inkomen van mensen met een minimumloon – en voor de mensen die daarvan afhankelijk zijn, zoals AOW’ers en bijstandsgerechtigden – goed en toereikend. PVV en VVD waren niet van plan naar dit debat te komen. Naar een debat over de allerlaagste salarissen dus. We wilden het toen uitstellen, omdat er niet eens een Kamermeerderheid aanwezig zou zijn. Vervolgens schreven VVD en PVV zich snel in. En een uur voor het debat schreef de PVV zich weer uit. Dat deze partijen niet geïnteresseerd zijn in wat echt belangrijk is voor mensen, namelijk hun inkomen, toont aan dat ze er alleen voor zichzelf zitten en uitsluitend roepen voor de bühne. Ik kan daar met mijn pet niet bij: 1,2 miljoen werkenden leven net boven de armoede­grens. Ik vind het intens verdrietig dat dit gebeurt. Nadenken en met elkaar praten over hoe je het leven van mensen substantieel verbetert doe je niet door een paar asielzoekers naar Afrika te sturen.”

Mariëtte Patijn strijdt ook voor minder flexibele en meer vaste contracten. “Als je als vijftigplusser nieuw werk moet vinden, kom je bijna altijd in een flexibele baan terecht omdat je als een ‘risico’ wordt gezien voor een vaste baan. Dat zorgt voor een instabiel inkomen. Dat geldt ook voor jongeren. Zij stellen belangrijke beslissingen in het leven uit, zoals het krijgen van kinderen, omdat ze geen werk­zekerheid hebben. Liefst 45 procent van alle werknemers heeft tegenwoordig een flexcontract: tijdelijk, oproep, uitzendwerk of ZZP. Het wegnemen van de onzekerheid over het inkomen en toekomstperspectief is mijn leidraad. Mijn doel is om het percentage vaste contracten van 55 naar 85 te krijgen. Dat is al 35 jaar mijn drijfveer en dat blijft zo. Want een vast arbeidscontract is de beste loonsverhoging die je maar kunt bedenken.” Met deze speerpunten hoopt Patijn toch nog aan de knoppen te kunnen draaien. “We waren voor de zomer in het luchtledige oppositie aan het voeren”, legt ze uit. “Het kabinet voerde maandenlang niets uit, pas nu worden er eindelijk debatten gevoerd. Ik denk dat ik met mijn kennis en ervaring van toegevoegde waarde kan zijn, en dat ik het verhaal van de sociaaldemocratie goed kan uitdragen. Ik ben nu in de positie om mensen een stem te geven. Of er iets mee wordt gedaan, is een andere zaak. Daarom is het ook zo belangrijk dat ouderen krachtig van zich laten horen. Ik voel aan alles dat dat echt nodig is.”

Beeld: Michel ter Wolbeek