Zorgzame gemeenschappen groeien als kool

Zorgzame gemeenschappen zijn in zwang. Tijdens de bewustwordingsbijeenkomsten van Senioren zelf aan zet wordt er veel aandacht aan besteed. Bert van de Wijdeven begeleidt de afdelingen Steensel, Hilvarenbeek en Waalwijk van Senioren Brabant-Zeeland bij de opzet ervan. In dit artikel vertelt Bert meer over zorgzame gemeenschappen en het succes daarvan.

Senioren Brabant-Zeeland is actief bij initiëren en opzetten van buurtcirkels. De seniorenvereniging zorgt er ook voor dat er veel aandacht is voor zorgzame gemeenschappen. Tijdens de bewustwordingsbijeenkomsten van Senioren zelf aan zet, praat vandaag over morgen wordt daar veel aandacht aan besteed. De zogenaamde zorgzame gemeenschappenontstaan in heel Nederland. We zien ze onder andere in Helmond, Eindhoven, Horst aan de Maas, Hilvarenbeek, Steensel, Waalwijk, Almere en Deventer, en op veel plaatsen worden voorbereidingen getroffen.

Dat ze vooral in Brabant te zien zijn heeft onder andere te maken met de start van de zogenaamde voorzorgcirkels enkele jaren terug in het Land van Cuijk. Henk Geene, de bedenker hiervan, had daar het idee dat het mogelijk moet zijn om in een kleine kring, 10 tot 15 ouderen, afspraken te maken om elkaar te helpen. Als enkele mensen uit zo’n groepje het op zich zou willen nemen om vraag en aanbod te coördineren, ‘de verbinders’, dan was er een begin gemaakt. Later is ook nog de zogenaamde ‘tussenpersoon’ toegevoegd die de kring kan verbinden met professionele instanties uit zorg en welzijn als dat nodig zou zijn. Inmiddels zijn er in het Land van Cuijk vele tientallen kringen met een dergelijke structuur en wordt het idee ook opgepakt in veel andere Brabantse gemeentes.

Altijd zijn het enthousiaste ouderen of ouderenorganisaties die een cruciale rol spelen in het tot stand brengen van zo’n zorgzame gemeenschap. Dat is niet voor niets. Er zijn namelijk verschillende maatschappelijke ontwikkelingen die juist deze groep uitdagen. Denk aan de vergrijzing, de toenemende eenzaamheid en het feit dat er steeds meer mensen nodig zijn in de zorg, de overbelasting van de mantelzorgers, het idee om langer thuis te willen wonen. Een zorgzame buurt kan een belangrijke stap voorwaarts zijn. De kwaliteit van leven zit nu eenmaal vaak in kleine dingen, die door een buurt makkelijk te regelen zijn. Een leuk gesprek, het gevoel in een veilige omgeving te wonen, weten dat je iemand gewoon kan vragen om even te helpen, enzovoort.

Meestal is een bewustwording van de veranderingen die er aan gaan komen de trigger voor het opzetten van een zorgzame gemeenschap. De bijeenkomsten van Senioren Brabant Zeeland, die nu onder de noemer Senioren zelf aan zet, praat vandaag over morgen op veel plaatsen worden gegeven, zijn voor veel Brabantse initiatieven zo’n eyeopener geweest. Meestal is het opzetten van een zorgzame buurt de eerste concrete stap is die men direct kan zetten.

Behalve in het geven van de eerste aanzet is Senioren Brabant Zeeland momenteel ook actief betrokken bij de uitrol in Hilvarenbeek, Steensel en Waalwijk. Binnen het kader van het project Samen ouder worden, dat is gericht op het versterken van de positie van ouderen, wordt concrete ondersteuning gegeven bij het initiëren en opzetten van zorgzame buurten. Tegelijkertijd wordt er veel geleerd van de verschillende trajecten, zodat dat ook kan worden uitgewisseld met nieuwe initiatieven.

De aanleiding, de aanloop, de opzet en de invulling is overal anders. De namen laten dat al zien: buurtcirkels, voorzorgcirkels, Oog voor Elkaar, Naobuurschap, Samen in de Buurt. Dat laat zien dat het gedragen wordt door de mensen zelf. Soms is er al een groter project gestart waar het ontwikkelen van de zorgzame gemeenschappen onderdeel van is, zoals in Steensel. Soms ligt het initiatief bij enkele enthousiaste ouderen, zoals bij de  Seniorennetwerken Hilvarenbeek en Diessen, waar inmiddels onder de noemer Samen in de buurt vijf kringen actief zijn in drie wijken. In Waalwijk is een werkgroep met alle ouderenorganisaties gezamenlijk een project gestart en zij denken nog na over een passende naam.

Alleen een groep enthousiaste mensen is geen garantie voor een zorgzame buurt. Enige vorm van structuur is belangrijk, zodat niet alles bij enkel mensen terechtkomt en ook om zoveel mogelijk mensen aan te laten sluiten. Het vraagt een juiste aanpak, energie en doorzettingsvermogen. Toverwoorden zijn ‘bewustwording’, ‘betrokkenheid’ en  ‘verbinding’. Kringen met een goede structuur maar zonder verbinding zullen geen lang leven beschoren zijn. Daarom zijn ook onderhoud, aan de slag blijven en voeding van het proces belangrijke zaken waar over nagedacht moet worden. Op den duur zal ook onderlinge verbinding tussen verschillende kringen en zelfs tussen verschillende gemeentes de borging van de zorgzame gemeenschappen stimuleren.

Dat “kleine groepen toegewijde mensen uiteindelijk maatschappelijke veranderingen te weeg kunnen brengen” is een mooie uitspraak van de Amerikaanse socioloog Margaret Meat. Met de ontwikkeling van zorgzame buurten zien we dat in de praktijk gewoon gebeuren. Senioren Brabant Zeeland wil dat waar mogelijk blijven ondersteunen.

Neem ook een kijkje op seniorenzelfaanzet.nl