Hoe verkleint u het risico om te vallen?

Van vallen en opstaan wordt men sterk en krachtig. Maar wat als u ouder en brozer wordt? Dan kunnen de gevolgen van een val zowel fysiek als emotioneel groot zijn. Gelukkig kunt u zelf het valrisico beperken. We geven u graag de nodige praktische tips. Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met zorgverzekeraar VGZ, die vanuit de aanvullende verzekering diverse preventiecursussen en programma’s vergoedt.

Vallen is een veelvoorkomend probleem onder ouderen. De cijfers liegen er dan ook niet om volgens Kirsten Evenblij van Veiligheid.nl, het kenniscentrum letsel­preventie: ‘In Nederland belandt elke vijf minuten een 65-plusser op de Spoedeisende Hulp (SEH) na een valpartij. Eén op de drie ouderen valt minstens een keer per jaar. Ongeveer 10% van deze incidenten zorgt voor lichamelijke schade, zoals hoofdletsel of een gebroken heup waarvoor behandeling op de SEH nodig is. Hoe hoger de leeftijd, hoe groter de kans op een valincident. Van de 85-plussers komt de helft in een verpleeghuis terecht na een val en is het percentage ernstig letsel en verlies van kwaliteit van leven het grootst.’

Ook wanneer er geen lichamelijke schade is, kan een val grote impact hebben. ‘Vaak ontstaat de angst om opnieuw te vallen, waardoor iemand onzekerder wordt en minder gaat bewegen. Dit heeft ook weer gevolgen: spieren worden minder sterk, mensen verliezen hun zelfstandigheid, komen het huis minder uit en kunnen hierdoor in een sociaal isolement raken. Dan is het raadzaam om een speciale valangst-training te volgen’, aldus Evenblij. Toch is er volgens de valpreventie-expert ook goed nieuws te melden: u kunt zelf veel doen om een val te voorkomen. Verderop vindt u de voornaamste tips van Veiligheid.nl.

Maar waarom wordt de kans om te vallen eigenlijk groter naarmate u ouder wordt? Volgens Evenblij is het vaak een combinatie van factoren: ‘Uw spiermassa neemt vanaf uw vijftigste snel af, tot wel 50% op tachtig­jarige leeftijd. Zorg daarom dat u dagelijks voldoende beweegt. Dit houdt de gewrichten soepel, versterkt botten en spieren, verbetert het evenwicht en zorgt ervoor dat u langer zelfstandig dagelijkse taken kunt blijven uitvoeren.’

Het uithoudings- en gezichtsvermogen nemen eveneens af, terwijl de kans op aandoeningen zoals reuma en Parkinson toeneemt. Bovendien stijgt veelal het medicijngebruik. ‘Medicijnen kunnen, zeker in combinatie, invloed hebben op het reactievermogen en de bloeddruk. Laat u daarom goed adviseren door uw apotheker of huisarts’, raadt Evenblij aan. Ondervoeding kan eveneens een rol spelen. ‘Deze oorzaak komt vaak pas na een val aan het licht. Voldoende goede voeding is belangrijk voor uw botten en spierweefsel, en helpt om uw bloedsuiker stabiel te houden.

Daarnaast zijn er omgevingsfactoren die het valrisico verhogen. ‘Denk bijvoorbeeld aan een gladde vloer of een losliggend kleedje. Slecht licht, hoge drempels of te losse pantoffels kunnen eveneens een val veroorzaken. Het grootste aantal valpartijen vindt plaats in de badkamer, waar iemand uitglijdt of struikelt. Het uit bed en van de trap vallen komt ook veel voor. Kijk daarom eens kritisch naar de veiligheid in huis.’

Nederland telt zo’n 1,1 miljoen ouderen met een verhoogd valrisico. Maar wanneer behoort u nu tot deze groep? Evenblij: ‘Stel uzelf drie vragen: bent u de afgelopen twaalf maanden gevallen? Bent u bezorgd om te vallen? En heeft u moeite met bewegen, lopen of balans houden? Als het antwoord bij een of meerdere vragen ‘Ja’ is, dan heeft u een matig of verhoogd valrisico. Neem dan contact op met uw huisarts, die een valanalyse en looptest bij u kan uitvoeren.’ Maar ook als u een laag valrisico heeft, is het belangrijk om u bewust te zijn van de risico’s en om preventieve maatregelen te nemen. ‘Want zo blijft u fit en in staat eropuit te trekken of uw hobby’s uit te oefenen’, benadrukt ze.

Evenblij adviseert ouderen dan ook om in beweging te blijven: ‘Er is altijd een passend beweegprogramma te vinden. In Balans is bijvoorbeeld bedoeld voor thuiswonende 65-plussers met een verhoogd valrisico. In veertien weken tijd gaan zij in een groep aan de slag met zowel de bewustwording van risicofactoren als het verbeteren van balans, mobiliteit, conditie en zelfvertrouwen. Deze cursus is niet alleen leerzaam, maar zorgt vaak ook voor nieuwe sociale contacten, merken we. Een mooie bijvangst! En voor senioren die kwetsbaar zijn, is het Otago-oefenprogramma zeer geschikt. Deze cursus van twaalf maanden wordt op maat gemaakt en is zowel individueel als in een groep te volgen.’

VGZ vergoedt vanuit de aanvullende verzekering (het preventiebudget) vier preventieve cursussen en trainingen. De hoogte verschilt per aanvullende verzekering. Heeft u als lid van KBO-Brabant de aanvullende verzekering VGZ Zorgt? Dan heeft u een extra ruim budget. En vanaf 2024 krijgen gemeenten van de landelijke overheid de taak om valpreventie aan te bieden aan hun inwoners van 65 jaar en ouder. ‘Zo wordt de drempel zo laag mogelijk gehouden. Niet alleen financieel gezien, maar ook door ouderen te helpen om over een stukje schaamte heen te stappen’, stelt Evenblij. Volgens haar heerst er onder hen namelijk vaak een taboe op vallen. ‘Het nadeel van valpreventie is dat de noodzaak hiervan vaak pas voelbaar is op het moment dat het u overkomt. Beseffen dat u een hoger risico loopt om te vallen, hoort echter bij het erkennen van een toenemende kwetsbaarheid bij het ouder worden. Dus neem de regie in handen, zorg ervoor dat u fit en op de been blijft door uw valrisico’s te beperken.

Illustratie: Nicolas Trottier