Een recept tegen eenzaamheid

’t Hageltje is het eerste zogeheten zorgbuurthuis in Nederland. Hier wonen senioren zelfstandig, maar kunnen toch van alles samen met andere bewoners doen. Deze nieuwe woonvorm zou wel eens hét recept tegen eenzaamheid onder ouderen kunnen zijn.

Alle vijftien appartementen in zorgbuurthuis ’t Hageltje zijn bezet. De bewoners zijn vooral alleenstaande senioren, onder andere doordat onder die groep de eenzaamheid groot is. Maar stellen zijn zeker ook welkom. De kracht van het zorgbuurthuis is volgens initiatiefnemer Marie-Therese Jansen dat het de mogelijkheid biedt om samen zelfredzaam te zijn. ‘Samenredzaamheid dus.’ Die zelfredzaamheid wordt volgens haar in verzorgingshuizen niet gestimuleerd. ‘Alle taken worden uit handen genomen, waardoor mensen kunnen wegkwijnen. Dat gebeurt soms ook als mensen alleen thuis wonen.’

Eén van de bewoners van ’t Hageltje vertelde Jansen laatst dat hij voorheen de hele dag thuis zat te niksen. ‘Hij wachtte ’s ochtends tot de thuiszorg kwam om hem aan te kleden, vervolgens zat hij de hele dag in de stoel, en ’s avonds werd hij weer naar bed gebracht. Nu loopt hij drie keer per dag een rondje, om koffie te drinken, te kaarten en samen te eten. Hij heeft weer een aanleiding om dingen te ondernemen. Daar voelt hij zich veel beter bij. Als senioren nog een zekere mate van zelfredzaamheid hebben, is het goed dat ze die ook blijven gebruiken. Wij kijken: welke zorg is echt nodig? Als je bijvoorbeeld hulp nodig hebt in de huishouding kunnen we dat regelen. En er is van maandag tot en met vrijdag overdag iemand van Interzorg aanwezig die mensen kan helpen met wassen en dergelijke. Er is dus wel zorg, maar het grote verschil is dat bewoners iedere dag in beweging komen en aanspraak hebben. Ook al is het koud of hebben ze niet zo’n zin. Daardoor blijven ze langer gezond en gelukkig.’

SP-gemeenteraadslid Marie-Therese Jansen richtte een werkgroep op om het idee van een zorgbuurthuis te realiseren in haar gemeente Oss. Ze vertelt: ‘Als raadslid heb ik een breed netwerk, dat was een groot voordeel. Ik verzamelde een team van doeners om me heen en we zijn gewoon begonnen. De gemeente gaf aan dat er in een volkswijk een gemeentelijk monument stond dat zowel de buurt als de gemeente graag wilden behouden. Vervolgens hebben we met de werkgroep in twee jaar tijd een plan ontwikkeld om het zorgbuurthuis op die plek te realiseren. Een projectontwikkelaar met een groot hart voor Oss en de oude gebouwen in onze gemeente heeft hierin een grote rol gespeeld.’ In maart 2023 was de verbouwing van ’t Hageltje klaar, en in mei trokken de nieuwe bewoners hun appartementen in.

Iedere bewoner heeft een zelfstandig appartement met een eigen kookplaat. Maar de gemeenschappelijke huiskamer is de spil van het huis. ‘Iedere morgen om tien uur zit de kamer vol,’ vertelt Jansen. ‘Dan komt iedereen een kopje koffie drinken en een krantje lezen. Vervolgens doen veel mensen rond twaalf uur een dutje. Om twee uur komen ze weer terug, en dan gaan ze bijvoorbeeld knutselen, sjoelen of een kaartje leggen. Ook zijn we bezig met de aanleg van een jeu-de-boules- baan, die mogelijk is gemaakt door donaties van de buurt.’

Ook eten de bewoners samen. ‘Twee keer per week koken er vrijwilligers, en vier keer per week worden er verse maaltijden geleverd vanuit de maatschappelijke opvang. Die maaltijden betalen de bewoners gewoon, ze vinden het heel fijn om op die manier samen te kunnen eten. Het contact is heel waardevol, het is eigenlijk een groot gezin. Er is bijvoorbeeld een meneer die erg eenzaam was nadat zijn vrouw was overleden. Hij sprak bijna niemand meer. Twee weken geleden kwam hij naar me toe om me uit te nodigen voor zijn verjaardag. Dat was heel bijzonder, want hij vertelde dat hij eerder zo in zichzelf was gekeerd dat hij met niemand meer contact zocht. Nu heeft hij met alle bewoners zijn verjaardag gevierd en een topdag gehad!’

Om de financiering van de zorg en dagbesteding rond te krijgen is er een afspraak gemaakt met Interzorg. Deze afspraak houdt in dat de zorgfinanciering drie jaar lang afkomstig is vanuit de indicatieloze Wmo. Jansen licht toe dat dat nog niet vaak wordt toegepast. ‘Het was dus heel fijn dat de wethouder zich hard heeft gemaakt om dit te regelen. Op basis van de indicatieloze Wmo krijgt Interzorg een zak geld van de gemeente, waar alle zorg in het zorgbuurthuis van moet worden betaald. Dit is bij uitstek geschikt voor ons project, omdat niet alle bewoners een Wmo-indicatie hebben. Bovendien vervullen we nadrukkelijk ook een buurthuisfunctie: iedereen is welkom om binnen te lopen, een kopje koffie te drinken en mee te doen aan een activiteit.’

Die inloop vanuit de buurt was één van de voorwaarden voor het project. ‘Op die manier gaan we niet alleen eenzaamheid bij bewoners van het ‘t Hageltje tegen, maar ook van omwonenden’, vertelt Jansen. ‘En het werkt: mensen komen binnenlopen. Een buurtbewoner zei laatst tegen mij:
“Ik woon hier vlakbij en heb gehoord dat de koffie hier altijd klaar staat, dus ik dacht: waarom zou ik altijd thuis alleen koffie- drinken?” Wat ook leuk is: tegenover het zorgbuurthuis zit een kinderopvang.

Toen van de zomer zowel de senioren als de kinderen lekker buiten op het terras zaten, hebben de kinderen contact gelegd. Soms komen ze hier ook spelletjes spelen, en laatst hebben ze voor de “opa’s en oma’s” koekjes gebakken.’

Zorgbuurthuis ’t Hageltje is de eerste in zijn soort in Nederland, maar Jansen weet zeker dat er ook in andere gemeentes veel animo is. ‘Ik heb denk ik al twintig andere gemeentes op bezoek gehad die onderzoeken of ze het ook kunnen ontwikkelen’, vertelt ze. ‘We hebben nu een voorbeeldfunctie. Onze bewoners kunnen mooi vertellen waarom ‘t Hageltje voor hen zo belangrijk is. Ze vertellen dat ze zich niet meer alleen voelen. Dat mensen komen kijken of er iets aan de hand is als ze zich niet laten zien, terwijl ze soms eerder dagenlang hun eigen stem niet hoorden. Dat maakt een enorm verschil.’

Beeld Stefan Koops