Een bescheiden verzetsheld

Tijdens de Tweede Wereldoorlog hielp Jan Zwartendijk ruim 2.000 Joden aan een visum, waardoor ze konden ontsnappen uit Nazi-Europa. Pas vorig jaar, bijna veertig jaar na zijn dood, kreeg hij daarvoor in Nederland de hoogste onderscheiding. We spraken over dit bijzondere verhaal met zijn zoon Rob.

Mr. Radio Philips’, ‘de engel van Curaçao’ en ‘de Nederlandse Schindler’: het zijn allemaal bijnamen voor Jan Zwartendijk (1896-1976), de bescheiden Philipsdirecteur die in de zomer van 1940 binnen twee weken duizenden Joden hielp. Hoe? Door zestien uur per dag te schrijven.

Dat zit zo. Zwartendijk woonde sinds 1938 met zijn vrouw Erni en drie kinderen in Kaunas, de tweede stad van Litouwen. Als directeur van Philips Litouwen beheerde hij daar ook de winkel waar radio’s en verlichting werden verkocht. Hier ontstond dan ook de bijnaam ‘Mr. Radio Philips’. Toen in 1940 de toenmalige consul werd ontslagen vanwege Duitse sympathieën vroeg de ambassadeur van de Baltische landen of Zwartendijk misschien diens plaats wilde innemen. Een consul is iemand die zijn regering vertegenwoordigt in het buitenland en bijvoorbeeld visa kan uitgeven.