De kracht van muziek bij dementie

Yvon Kanters is een zangeres met een missie. Ze zet haar stem in om bijzondere momenten te creëren voor mensen met dementie en hun naasten. ‘Het is zo bijzonder om heel even verbinding te kunnen maken.’

Yvon Kanteres komt uit een muzikale familie. Al jong geniet ze van muziek en volgt ze zelfs verschillende zangopleidingen. Als studie koos ze voor maatschappelijk werk en dienstverlening. Maar wat ze daar nou precies mee wilde doen? Dat wist ze lang niet zo goed. Tot ze een paar jaar geleden haar baan kwijtraakte. ‘Ik belde naar een verzorgingshuis om te vragen of ik iets kon betekenen. De manager daar was een bekende en wist van mijn liefde voor zingen. Ze vroeg of ik dat eens wilde doen op de afdeling voor mensen met dementie. Daar leerde ik Brigitte kennen, zij is miMakker. Een miMakker is opgeleid om met non-verbale communicatie contact te maken en aan te sluiten bij de belevings- wereld van iemand met bijvoorbeeld dementie of een verstandelijke beperking. Ik had meteen een klik met haar. Wat een fantastisch mens! Samen gingen we de afdeling op. Op de gang zat een man die er erg boos en verdrietig uitzag. Brigitte gaf mij het vertrouwen om eens te zien wat er zou gebeuren als ik voor hem zong. Ik zette O Mio Babbino Caro in, een Italiaanse aria van Puccini. Er gebeurde meteen zóveel. Hij volgde de tonen met zijn handen, was in tranen, ik zag de muziek gewoon binnenkomen bij hem. Wat een bijzondere eerste ervaring was dat. Ik loop nog steeds af en toe mee met Brigitte en leer zoveel van haar.’

De optredens van Kanters zijn vaak in verzorgingshuizen of bij iemand thuis. Om het optreden zo prikkelarm mogelijk te houden en echt contact te maken, treedt Kanters op voor kleinere groepen en zonder microfoon. ‘Als ik ergens binnenkom, neem ik uitgebreid de tijd om kennis te maken met iedereen. Ik ben tenslotte bij hen op bezoek. Ik maak kort een praatje en vraag mensen welke muziek ze mooi vinden. Vaak weten ze dat niet meer, maar als dat wél zo is levert het mooie gesprekjes op.

Ik bouw mijn optreden altijd in dezelfde volgorde op. Ik start met een klassiek lied, vaak in het Duits of Italiaans. Daarna volgt een Nederlandstalig lied van vroeger, bijvoorbeeld Droomland van Willy Alberti. En dan zing ik meestal een nummer van Elvis Presley of Frank Sinatra. Tijdens het zingen van die eerste drie nummers ben ik constant bezig met kijken en voelen.

Bij wie gebeurt wat? Sommigen worden bijvoorbeeld erg emotioneel van klassieke muziek, een ander vindt het te hoog of te hard en stopt de vingers in de oren. Soms tilt iemand die altijd voorovergebogen zit even de kin op bij een bepaald nummer, de ander zingt mee met een Nederlandstalig lied. Ik let op waar het meest op gereageerd wordt en bouw aan de hand daarvan mijn verdere programma op. Best een intensieve aanpak, maar dit is dé manier om mijn doel te bereiken. Echt contact maken en een heel bijzonder moment creëren.’

Yvon Kanters gaat zo’n vier keer per week op pad voor een optreden. Inmiddels is ze overal te vinden, van Scheveningen tot Heerlen. Ze is behoorlijk bekend op social media-platforms als TikTok en Instagram, waar ze filmpjes van haar optredens plaatst. Uiteraard alleen met toestemming van haar publiek. ‘Ik vind het belangrijk om mijn optredens daar te delen, omdat ik vooroordelen over dementerende mensen wil wegnemen. In mijn filmpjes laat ik zien dat je prima contact met ze kunt maken en samen kunt genieten en lol hebben. Ook voor familieleden is het leuk om de optredens terug te zien. Vaak vormen die toch zeldzame en soms laatste tastbare herinneringen aan bijvoorbeeld opa of mama.’ Er schiet haar opeens een filmpje te binnen dat ze nog online wil plaatsen. ‘Laatst vroeg een meneer of we samen Kom van dat dak af! van Peter Koelewijn konden zingen. Dat was even improviseren en ik zong echt niet op mijn best, maar een lol dat we samen hadden. Het maakt me dan niet uit dat ik er zelf niet op m’n voordeligst op sta, ik wil dat plezier zo graag delen.’

Voor de familie en verzorgenden van Kanters’ publiek is een optreden vaak emotioneel om bij te wonen. ‘Als er een zoon of dochter bij het optreden is, zing ik regelmatig Papa, of Mama voor de gelegenheid, van Stef Bos. Voor een echtpaar is dat vaak Ik heb je lief van Paul de Leeuw. Mensen met dementie spiegelen heel erg. Dus als ik zing, kijk ik mensen aan en gebaar met mijn hand duidelijk richting degene die ernaast zit. Ik weet niet precies hoezeer dat nog bij de persoon met dementie binnenkomt, maar voor het familielid betekent het vaak zóveel om nog eens aangekeken te worden en verbinding te voelen. Dat voor elkaar krijgen vind ik echt machtig mooi.’

De oprechtheid en puurheid van haar publiek levert regelmatig grappige momenten op volgens Kanters. ‘Mensen met dementie raken op een bepaald punt in het ziekteproces vaak heel ongeremd. Ze nemen dan geen blad meer voor de mond of lopen gewoon weg als ze het optreden niet leuk vinden. Fantastisch vind ik dat! Daar kunnen wij nog wat van leren. Dan zie ik iemands blik afdwalen naar buiten en hoor opeens midden in een lied “Wat een rotweer, hè?”. Pas nog zong ik samen met een mevrouw Huilen is voor jou te laat. Omdat ik dat lied zelf niet zo leuk vind en het dus niet zo vaak zing, maakte ik een fout in de tekst. Ze pikte het er meteen uit en riep tegen de rest van het publiek “Helemaal fout, die tekst!”. Maar zo had ik wel haar aandacht en hebben we nog een hele tijd heerlijk samen gedanst.’

Kanters’ werk blijft voorlopig uitdagend en afwisselend genoeg, denkt ze. ‘Er komt natuurlijk een nieuwe generatie ouderen aan. Ik krijg op TikTok vaak als reactie “Waarom zing je Engelstalig, daar houdt deze generatie toch helemaal niet van?”. Maar dat is niet waar. Pas zong ik voor een man die alleen maar Tina Turner wilde horen. En veel zeventigers houden van The Beatles of The Rolling Stones. Ik blijf dus constant meebewegen en leren. Alles om mijn publiek in de schijnwerpers te blijven zetten.’

Beeld Wieteke Wesseling (Photo Sessions)