Herinnert u zich Swiebertje nog?

Daar komt Swiebertje, rare Swiebertje, onze Swieber met zijn ingedeukte hoed. Daar komt Swiebertje, rare Swiebertje, onze Swieber die steeds malle dingen doet.

Misschien kunt u deze begintune wel woord voor woord meezingen. En kunt u volmondig ‘ja!’ zeggen op onze vraag: ‘Herinnert u zich Swiebertje nog?’. Want welke vijftigplusser kent Swiebertje nu niet? Maar weet u ook nog hoe de huishoudster in de burgemeesterswoning heette? Of wat Swiebertje ging doen toen hij in 1975 definitief afscheid nam de Nederlandse televisie?

De personage Swiebertje werd al halverwege de jaren dertig bedacht door John uit den Boogaard. Hij bracht kinderboeken uit over de altijd optimistische zwerver. In 1955 maakte de NCRV twee proefuitzendingen met avonturen van Swiebertje, in zwart-wit natuurlijk. De afleveringen met Swieber werden pas echt populair vanaf 1961, toen heel Nederland aan de buis gekluisterd was om te zien welke problemen Swiebertje zich nu weer op de hals gehaald had. Veertien jaar lang kwam er telkens een nieuw seizoen van Swiebertje bij. De rol van de zwerver werd gespeeld door acteur Joop Doderer. Hij werd daarmee zo bekend dat er gesproken werd over het Swiebertje-effect. Wanneer een acteur een rol zo vaak heeft vertolkt dat hij automatisch wordt gekoppeld aan zijn personage wordt nog steeds van het Swiebertje-effect gesproken. Joop Doderer overleed in september 2005.

Nu onze eerste vraag: weet u nog hoe de huishoudster van de burgemeester van het fictieve dorpje Ouder-Angstel heette? Swiebertje kwam graag bij haar in de keuken op bezoek, vooral ook omdat daar altijd wel iets te smikkelen viel. Swieber zingt er ook over in de openingstune: “Ik hou van lekker eten, dus ga ik vaak naar Saar. Kom ik daar op visite, nou dan staat de taart al klaar”. Inderdaad, de huishoudster heette Saartje, een rol van Riek Schagen. Swiebertje had een oogje op juffrouw Saartje en was een groot liefhebber van haar zelfgebakken koekjes. Die door de vriendelijke zwever overigens altijd ‘koekjens’ werden genoemd. Swiebertje voegde aan veel verkleinwoordjes een -n toe; een kopje koffie werd bij hem een ‘lekker kopjen koffie’.  

Swiebertje had het in elke aflevering aan de stok met Bromsnor, een rol van Lou Geels. De gezette veldwachter pakte de zwerver iedere keer opnieuw weer in de kraag en stopte hem vervolgens zonder pardon in ‘het hok onder de toren’. Meestal berustte de arrestatie van Swieber op een misverstand, dat gedurende de aflevering werd opgelost. Als Bromsnor de populaire landloper weer eens meenam naar het gemeentehuis voor een of ander onduidelijk vergrijp, koos de burgemeester steevast de kant van Swiebertje. Tot genoegen van de jonge televisiekijkers. Televisierechter mr. Frank Visser noemde het te kakken zetten van lagere (politie)beambte ‘het Bromsnor-complex’. Ook over de lastige verstandhouding tussen Swiebertje en Bromsnor wordt in het openingsliedje van de serie al gezongen: “Hij leidt een vrolijk leven, hij luistert nooit naar raad. Om zijn brutale grappen maakt Bromsnor zich vaak kwaad.”

In 1968 werd de Swiebertje-reeks aangevuld met een nieuw personage: Malle Pietje, een pandjesbaas met een rommelwinkeltje in één van de pittoreske straatjes van Ouder-Angstel. De handelaar in tweedehands goederen had altijd wel wat bruikbare spulletjes ‘ergens achter’ in zijn wanordelijke magazijn liggen. Malle Pietje, altijd gekleed in een broek met bretels en gespeeld door Piet Ekel, werd in de laatste zeven jaar van de serie de beste vriend van Swieber. In 1975 kwam er een eind aan het mateloos populaire kinderprogramma: na bijna twintig jaar had Joop Doderer geen trek meer in zijn rol. Met de knapzak op zijn rug vertrok Nederlands bekendste zwerver naar Canada om daar zijn geluk te beproeven. Wie Swiebertje nog wil zien kan behalve op YouTube ook terecht in Oudewater. Omdat in dat plaatsje in de provincie Utrecht de buitenopnames van de serie werden gemaakt, werd Swiebertje er geëerd met een standbeeld. Het borstbeeld staat tegenover het voormalige historische stadhuis, waar Swieber in de kelder werd opgesloten als Bromsnor hem weer eens betrapte op kattenkwaad. Aan het eind van elke aflevering nam de vrolijke landloper met de vormloze hoed al zingend afscheid van de jonge kijkers: “Ja kindertjes, uit is de pret. Ik ga er weer vandoor. Vanavond allemaal zoet naar bed, en nu tot weerziens hoor”. Op 25 april 1975 deed Swiebertje dat voor de allerlaatste keer.

Archieffoto: Harry Pot (Anefo), Nationaal Archief