Wonen in het Kloosterkwartier in Veghel

Ruim 175 jaar woonden de Zusters Franciscanessen er. Nu krijgt hun klooster in Veghel een nieuwe bestemming. Het wordt een plek waar mensen wonen, werken, elkaar ondersteunen en zorg krijgen als dat nodig is. Helemaal passend in het gedachtegoed van de zusters.

Het is een bijzondere plek, het gebied rond het klooster van de Zusters Franciscanessen in Veghel. Sinds 1844 wonen hier de Zusters Franciscanessen van de Onbevlekte Ontvangenis van de Heilige Moeder Gods. De zusters waren van oudsher zeer betrokken bij de opvoeding, zorg en scholing van de inwoners van Veghel. Ze richtten scholen en ziekenhuizen op, hielpen zwervers en bedelaars bij het zoeken naar werk en verzorgden zieken en ouderen. Maar zoals bij alle kloosters in Nederland is er bij de Zusters Franciscanessen te weinig nieuwe aanwas. Over een tijdje zal de gemeenschap ophouden te bestaan. 

Het werd dus tijd voor een andere bestemming van het rijksmonument, vertellen Michiel Wijnen en Coen Hendriks van Zenzo Maatschappelijk Vastgoed. Vier jaar geleden kwamen zij in contact met de zusters. ‘Tijdens ons gesprek met moeder-overste vertelde ze dat ze het complex wilde teruggeven aan de maatschappij. Daarbij wilde ze wel de waarden van de zusters doorgeven: verbinding, zorg en aandacht voor elkaar.’ Samen met de zusters maakte Zenzo plannen voor de ontwikkeling van het Kloosterkwartier: het terrein van het klooster en het voormalig ziekenhuis Bernhoven, dat – al jaren leeg – ook op het oorspronkelijke kloosterterrein stond. 

Zo ontstond het plan om van het 8 hectare grote Kloosterkwartier een gebied te maken waar mensen wonen, werken, elkaar ondersteunen en zorg kunnen krijgen als dat nodig is. Een plek waar iedereen zich prettig voelt en welkom is. Waar een combinatie te vinden is van woningen, zorgfaciliteiten en onderwijs. En waar de mogelijkheid bestaat om samen te ontspannen in de kloostertuin. Daarbij staat niet het aanbod vanuit (welzijns)organisaties, maar de vraag van de bewoners centraal. Het concept kreeg de naam Leefgoed Veghel. 

Op een dinsdagmiddag vertellen Michiel Wijnen en Coen Hendriks alles over dit project. Het publiek bestaat uit een aantal geïnteresseerde KBO’ers: voorzitters van KBO-Kringen, het bestuur van KBO Goirle,  leden van de expertgroep Wonen van KBO-Brabant en beleidsmedewerkers van de projectgroep Ons Wonen van KBO-Brabant. Want hoe pak je zo’n project aan? En is er nog plek voor nieuwe bewoners? 

Wijnen legt uit dat er bij het ontwikkelen van de plannen een projectgroep meedenkt. Die bestaat uit omwonenden, een stuurgroep van de gemeente, de rijksbouwmeester, zorginstellingen, verenigingen en bedrijven. Het kloosterterrein bestaat uit twee rijksmonumenten, een park, een gracht, scholen, een internaat en een ‘zaagtandgebouw’. Het moederhuis en de kloosterkapel worden intern verbouwd. Het zaagtandgebouw en de voormalige school worden vervangen door nieuwe wooncomplexen en appartementen. Alles met aandacht voor duurzaamheid. In de wooncomplexen is plek voor een mix aan mensen: gezinnen, alleenstaanden, kwetsbare mensen met een extra zorgbehoefte, scholieren en ondernemers – jong en oud, grote en kleine portemonnee. Het autoverkeer wordt beperkt. Er zijn plannen voor een buurtmoestuin en een plek waar buurtbewoners samen eten of sporten. Dankzij zo’n ontmoetingsplek wordt ook eventuele eenzaamheid tegengegaan.

‘De kracht van het Kloostergebied moet worden dat mensen aandacht hebben voor elkaar, net zoals de zusters altijd aandacht hadden voor mensen naar wie de maatschappij niet omkeek’, zegt Hendriks. ‘De zusters zelf – hun gemiddelde leeftijd is 89 jaar – zijn nauw betrokken bij de ontwikkeling van het complex. Alle stappen worden met hen besproken. Moeder-overste heeft een vetorecht: als zij niet akkoord is, gaat het niet door. De zusters blijven wonen op het terrein en gebruiken nog steeds een deel van het klooster.’

Tijdens een rondwandeling over het terrein legt Wijnen uit wat al klaar is en wat nog moet gebeuren. ‘Kijk, fase 2 is sinds kort klaar en bewoond. Dat was de herinrichting van het terrein waar ziekenhuis Bernhoven stond.’ Hier zijn normale en zorggerelateerde woningen gebouwd. Er zijn 49 grondgebonden woningen, 62 appartementen met zorgarrangementen en 36 huurappartementen voor ouderen met een zwaardere zorgbehoefte, met zorg vanuit BrabantZorg.

‘Er is steeds meer besef dat zorgwoningen nodig zijn’, vervolgt Wijnen. ‘Maar het moet hier ook geen zorgeiland worden. Juist de mengelmoes van activiteiten is zo waardevol, dat zorgt voor meer reuring en daardoor kom je elkaar makkelijk tegen. Zo zit elders op het terrein kinderdagverblijf Unik, voor kinderen die extra aandacht nodig hebben. Ook is er een basisschool in het voormalige Pabo-gebouw op het kloosterterrein. Er worden yogalessen gegeven, je kunt er biljarten en jeu-de-boulen. De oude eetzaal is omgetoverd tot overdekte jeu-de-boulesbaan. Dat gebeurde in fase 1: het tijdelijk herbestemmen van de leegstaande gebouwen.’

De groep loopt door de fraaie 40.000 vierkante meter grote kloostertuin. ‘Deze gaan we herinrichten en openbaar maken als een plaats voor rust en bezinning’, zegt Wijnen. ‘Ook gaan we de brug in ere herstellen die vroeger over de gracht in het Kloosterpark lag. De zusters liepen hierover van het ziekenhuis naar het klooster. Binnenkort plaatsen we op ongeveer dezelfde plek een brug terug die voorheen in ‘s-Hertogenbosch lag. Zo herstellen we de verbinding tussen het oude ziekenhuisterrein en het Kloosterpark.’

De KBO’ers passeren het nieuwe restaurant voor de zusters in de kloostertuin. Dit moet de ‘huiskamer van Veghel’ worden: een plek waar iedereen terecht kan en elkaar respecteert, aldus Wijnen. ‘Van kantine van het Leefgoedplein en leestafel overdag tot restaurant in de avonduren. Met een maaltijdservice waar ouderen eten kunnen afhalen of ter plekke kunnen opeten, én een plek waar je in de weekenden ’s avond terechtkunt voor een heerlijk diner.’

In de verte doemt de kapel op. De plannen hiervoor zijn nog niet definitief. ‘We denken aan een gezondheidscentrum, waarbij uiteraard alle historische elementen behouden blijven. Maar het kan nog alle kanten op. We zijn hier nog wel een jaar of zeven bezig. Fase 3 begint nu. Er komen 350 woningen, vooral appartementen met de mogelijkheid zorg te ontvangen. In het sociale, middeldure en hogere huurprijssegment. Ook willen we op de begane grond van het klooster een mooie plek maken voor startende ondernemers en maatschappelijke organisaties.’Fijn dat vanmiddag blijkt dat KBO-Brabant en Zenzo dezelfde visie hebben, vindt Hendriks. ‘We gaan kijken hoe we kunnen samenwerken.’