Vaccinaties combineren: één bezoek, minder gedoe

De vaccinatiegraad bij ouderen daalt, terwijl de druk op de zorg oploopt. In 2023 draaide daarom een pilot: ouderen konden op één locatie én de coronavaccinatie én de griepprik halen. Eén bezoek, minder gedoe. En dat is belangrijk, benadrukt mede-initiatiefnemer Ted van Essen. “We moeten het mensen echt makkelijker gaan maken, dát is de sleutel tot hogere opkomst.” Om deze reden heeft de minister het RIVM ook gevraagd om te onderzoeken of de vaccinaties tegen griep en covid in de toekomst gecombineerd kunnen worden.

De gecombineerde vaccinaties, die werden verstrekt in huisartsenpraktijken in Vleuten en Leidsche Rijn, vroegen wel even om wat afstemming, vooral logistiek. Na de coronaprik door de GGD zit bijvoorbeeld een verplichte wachttijd van vijftien minuten, maar waar laat je al die mensen wachten? Het werd opgelost door na de covidprik even in de rij op de griepprik door de huisarts te wachten. Ook het parkeren bleek een uitdaging: met zoveel bezoekers tegelijk stond de wijk snel vol. “Het was ook niet voor niets een pilot”, benadrukt Ted van Essen, voormalig huisarts en voorzitter van de Nederlandse Immunisatie Stichting (links op de foto). “En gelukkig bleek al snel vooral hoe goed de combinatievaccinatie werkte. Mensen vonden het fantastisch dat ze maar één keer hoefden te komen. Voor veel mensen scheelt dat weer een rit, een chauffeur regelen of het openbaar vervoer in.”

Dit blijkt ook uit de meest recente nationale vaccinatiecijfers van griep en pneumokokken. Een sterke samenhang tussen pneumokokken- en griepvaccinatie wordt waargenomen. De vaccinatiegraad voor pneumokokken was bij mensen die zich tegen influenza lieten vaccineren 92,6 procent terwijl de vaccinatiegraad 3,8 procent was bij mensen die zich niet lieten vaccineren tegen griep.

Ook voor huisartsen was het een succeservaring. De vertrouwde omgeving gaf rust en vertrouwen, en het contactmoment leverde vaak méér op dan alleen een prik. Van Essen: “Je ziet patiënten even zonder klachten. En soms zag je ook mensen die je al een hele tijd niet had gesproken. Dan maak je een praatje, hoor je weer hoe het met iemand gaat. Dat is heel waardevol. En het maakt het voor zorgverleners echt een van de leukste dagen van het jaar.”

Volgens Ted van Essen heeft de pilot vooral laten zien dat gemak en vertrouwen de sleutel zijn tot een hogere vaccinatiegraad. “Mensen beslissen niet op basis van statistieken, maar op gevoel. Als iets dichtbij, eenvoudig en vertrouwd is, doen ze mee. Zo werkt het gewoon.” Die vertrouwde omgeving is volgens hem precies waarom de griepprik bij de huisarts al jaren een relatief hoge vaccinatiegraad heeft. “Je kent je huisarts, je weet wat je kunt verwachten. Dat maakt het verschil.” Mocht in de toekomst de griep- en covidvaccinatie naar de GGD gaan, dan blijft een nauwe samenwerking met de huisartsen cruciaal. 

Daarnaast benadrukt Van Essen het belang van goede registratie en samenwerking. In de pilot werkten huisartsen en GGD’s nog met gescheiden systemen, wat de administratie onnodig ingewikkeld maakte. “Als we echt willen combineren, moet er één landelijk vaccinatieregister komen”, zegt hij. “Dat scheelt tijd, fouten en frustratie, en maakt grootschalige vaccinatiecampagnes veel eenvoudiger. Zo’n landelijk systeem zou ook bij andere vaccinaties, zoals pneumokokken of toekomstige RSV-vaccins, veel winst opleveren.”

“Naast een goed registratiesysteem ziet Van Essen ook kansen in innovatie. “Er wordt al gewerkt aan betere vaccins die geen wachttijd meer vragen en in kant-en-klare, langer houdbare spuiten geleverd worden. Ook gaan we pilots draaien met nieuwe combinatiepreparaten. Twee-in-een zeg maar, zodat je maar in één arm hoeft te prikken. Waarbij de winst natuurlijk niet alleen logistiek, maar ook financieel moet zijn. Het moet uiteindelijk goedkoper, slimmer en comfortabeler worden. Voor de zorgverlener én de patiënt. En ja, hoe minder drempels, hoe hoger de opkomst. En daar profiteren we uiteindelijk allemaal van!”

Ook Leo Bisschops, woordvoerder namens Senioren Netwerk Nederland en voorzitter van Senioren Brabant-Zeeland, beaamt dat gemak en nabijheid doorslaggevend zijn voor een hogere vaccinatiegraad. “Als senioren zich kunnen laten vaccineren op een vertrouwde plek, dicht bij huis, verlaagt dat de drempel enorm. Het tegelijkertijd geven van vaccins of combinatievaccins is zeker mooi, maar nog belangrijker is dat mensen één centrale plek hebben waar ze terechtkunnen voor alles wat met gezondheid te maken heeft, van vaccinaties tot valpreventie en voeding. Dáár moeten we op inzetten.”

Bisschops (rechts op de foto) pleit voor wijkgerichte gezondheidscentra, zoals bijvoorbeeld consultatiebureaus voor ouderen, en communicatie die verder gaat dan cijfers en medische uitleg. “Wie de boodschap brengt, is minstens zo belangrijk als wat er wordt gezegd. Laat bekende gezichten en lokale zorgverleners het verhaal vertellen. Dat vergroot het vertrouwen én de bereidheid om te vaccineren. Dit geldt voor de vaccins van nu, maar ook als in de toekomst combinatievaccins worden gegeven.”

“Houdt daarnaast rekening met het feit dat mensen niet allemaal een combinatievaccin willen, maar start op basis van vrijwilligheid”, vervolgt Leo Bisschops. “Geef mensen de keuze en laat positieve voorbeelden en boegbeelden zien. Combinatievaccins moet je niet in een keer verplicht opleggen, dat zorgt voor meer tegenwerking dan meewerking.” Een gefaseerde implementatie zal helpen het vertrouwen in het vaccinatieprogramma te behouden en mogelijk bijdragen aan een hogere vaccinatiegraad. Volgens Bisschops gaat vaccineren niet alleen over gezondheid, maar ook over mee kunnen blijven doen. “Wie langer gezond blijft, blijft actief, helpt anderen, past op de kleinkinderen. Dat maatschappelijke belang mag best wat meer benadrukt worden. En geef mensen de ruimte om zélf te kiezen, met eerlijke informatie en een persoonlijke benadering.”

Ted van Essen is arts en voorzitter van de Nederlandse Immunisatie Stichting. Als voormalig huisarts en opleider in Amersfoort en TV-dokter bij Omroep MAX zet hij zich al jaren in voor betrouwbare gezondheidsinformatie. Hij is gespecialiseerd in virale infecties en griepvaccinatie, en geeft hierover lezingen in binnen- en buitenland.