Fysieke Klachten? Blijf vooral bewegen!

Ouder worden kan gepaard gaan met lichamelijke klachten. We worden wat stijver, minder lenig en krijgen vaak last van gewrichtspijn. Hierdoor gaan we steeds minder bewegen. Onverstandig, zegt de fysiotherapeut.

Bert Mutsaers is fysio­therapeut, docent bij Avans en bestuurslid van het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysio­therapie. Hij valt meteen met de deur in huis: ‘Bewegen is goed voor de gezondheid. Ook bij fysieke klachten als gevolg van bijvoorbeeld artrose, artritis of diabetes. Of door ziekten die te maken hebben met het hart, bloedvaten of de longen. Hoe ouder we worden, hoe minder we bewegen. En dat terwijl de spierkracht juist afneemt vanaf ons vijftigste.’

‘Het is een normale reactie dat we de bewegingen die pijn veroorzaken, vermijden. Maar hierdoor komen senioren juist vaak in een vicieuze cirkel terecht. Want hoe minder iemand beweegt, hoe meer ziektebeelden – en dus pijnklachten – kunnen ontstaan. Wat dat betreft zie ik de toekomst somber in: we zien steeds meer ziekten die zijn gelinkt aan het beweeg­gedrag van patiënten.’

Klinkt logisch, maar wat is dan slim om te doen? ‘Dagelijks bewegen zou de standaard moeten zijn’, geeft Bert Mutsaers aan. ‘Dat hoeft echt niet meteen in de sportschool of via een sportvereniging. Wandelen, fietsen, zwemmen of in de tuin werken is al hart­ stikke goed. Hoe meer iemand beweegt, hoe minder risico diegene loopt op bijvoorbeeld diabetes, artrose en hart­ en longziekten. Die aandoeningen zijn niet alleen vervelend voor de patiënt, maar ook voor de zorg. Want door de vergrijzing is steeds meer zorg nodig, die lang niet altijd geboden kan worden vanwege het personeelstekort.’

Bewegen dus. Maar wat als dat pijnlijk is? Is het dan niet schadelijk en zorgt het juist niet voor meer pijnklachten? Bert Mutsaers: ‘Het is heel menselijk om te denken: “Het doet pijn als ik beweeg, dus bewegen zal wel niet goed zijn.” Maar zo werkt het niet. Dit geldt ook voor de gedachte: als iets versleten is, moet je het niet meer gebruiken of vervangen. Veel mensen met artrose kijken op deze manier naar hun lichaam en ervaren een drempel om te gaan bewegen. Maar het is vaak juist goed om door de pijn heen te bewegen, mits dat draaglijk is natuurlijk. Zo wordt de gewrichtsfunctie op termijn beter. Een typisch kenmerk van artrose is dat in beweging komen moeite kost en pijn doet. Het gewricht is bij het opstaan bijvoorbeeld stijf en pijnlijk. Maar zodra iemand begint te lopen, wordt het gewricht soepeler en de pijn minder. Dat is een concreet teken dat bewegen goed is. Ook als de pijn wel aanwezig blijft, maar draaglijk is.’

Met andere woorden: met een beetje pijn bewegen is beter dan niet bewegen. ‘Als u beweegt, maakt u uw lijf niet verder kapot’, zegt Mutsaers. ‘Maar als u niet beweegt, doet u dat juist wel. Uiteraard gelden er wel een paar spelregels. Iemand met artrose moet bijvoorbeeld niet gaan springen of andere bewegingen met hoge impact maken. Het is belangrijk om piekbelasting te voorkomen. En diabetespatiënten moeten voorzichtig zijn met duursport in verband met hun bloedsuikerspiegel. Gewoon rustig bewegen is prima. Dat geldt ook voor mensen met alzheimer, dementie of de ziekte van Parkinson: alles wijst erop dat bewegen het beste medicijn is. Niet bewegen maakt een mens juist ziek. Het is jammer dat er een taboe rust op pijn; we willen het graag voorkomen en vermijden. Maar als het gaat om bewegen, doet het vermijden van pijn vaak meer kwaad dan goed.’

‘Uiteraard kan ik me goed voorstellen dat mensen toch graag zeker willen weten of bewegen in hun situatie wel verstandig is’, vervolgt Bert Mutsaers. ‘Misschien heeft iemand nooit veel gesport en durft diegene niet goed te beginnen. Het kan ook zijn dat iemand zijn lichaam niet goed genoeg kent om te weten wat wel en niet kan. Of bang is dat een blessure of aandoening verergert. In dat geval raad ik aan om naar een arts of fysiotherapeut te gaan. Die kan de persoon in kwestie gerust­ stellen en advies geven. Over het algemeen is fietsen en in en om het huis bewegen hartstikke gezond. Blijf dat dan ook vooral doen, gestructureerd en met regelmaat. Daarnaast is het goed om de gewrichten en lenigheid te onderhouden. Dat kan door rustig thuis te oefenen. De fysiotherapeut kan advies geven en met u oefenen, waarna u thuis aan de slag kunt om uw lijf zo soepel en fit mogelijk te houden.’

Zijn er nog andere tips als het gaat om beweging? ‘Voor ouderen kan het verstandig zijn om een valpreventietraining of balanstraining te volgen. Die kunnen zorgen voor meer zelfvertrouwen en de durf om wat meer te gaan bewegen. Zo’n training maakt de kans op vallen kleiner. En als het toch gebeurt, weet u hoe u veilig kunt vallen én weer veilig overeind kunt komen. Heel belangrijk, want een val in en om het huis is voor ouderen vaak de oorzaak van het verliezen van zelfstandigheid. En breekt iemand een heup, dan komt diegene voor lange tijd in bed te liggen. Dat is het aller­ slechtste scenario en vaak de aanleiding voor complicaties. Fietst u graag, maar lukt dat niet goed meer? Denk dan eens aan de aanschaf van een elektrische fiets of een – al dan niet elektrische – driewieler. Blijven fietsen met ondersteuning is altijd beter dan helemaal niet meer fietsen.

Maar kies ook niet te snel voor een elektrische fiets: het nadeel hiervan is dat u uw hart­, vaat­ en long­ stelsel minder prikkelt. Als u nog op een gewone fiets kunt fietsen: vooral doen! Die geeft het beste trainingseffect en zorgt voor een betere conditie.’

Ten slotte adviseert Mutsaers om alert te zijn op een gezond eet­ en drinkpatroon: ‘Denk er vooral aan om genoeg te drinken. Te weinig drinken zorgt voor kraakbeen van slechtere kwaliteit. Denk ook aan eiwitrijke voeding. En onthoud: ook op latere leeftijd kan iemand vaak nog prima sporten. Een mooi voorbeeld is een man van tweeënzeventig die na zijn vijftigste begon met marathonlopen en dat nu nog steeds doet. Als mens moeten we banger zijn voor inactiviteit dan voor pijn. Kijk wat uw lichaam aankan en beweeg!’

Illustratie Nicolas Trottier