‘Erover praten en aangifte doen’

Soms is het duidelijk dat u voor de gek wordt gehouden. Die e-mail van een wild- vreemde uit een ver land met een erfenis van 2 miljoen euro; daar trapt u niet meer in. Maar veel vaker gaan criminelen zo geraffineerd te werk dat u niet in de gaten heeft dat u wordt opgelicht.

Er gaan heus alarmbellen rinkelen als in een e-mail vol spelfouten om een geldbedrag wordt gevraagd. Maar bij dat berichtje van uw dochter staat háár profielfoto. Dus natúúrlijk maakt u even geld over om haar uit de brand te helpen.

Zo’n 2,2 miljoen mensen werden het afgelopen jaar slachtoffer van cyber- criminaliteit. Het kan iedereen overkomen, niet in de laatste plaats senioren. Het is een van de redenen voor het Ministerie van Justitie en Veiligheid om elk jaar de campagne Senioren en Veiligheid te organiseren. In het hele land worden bijeenkomsten georganiseerd. In samen- werking met KBO-Brabant, de Politie en de Gemeente Breda dit jaar ook in het Chassé Theater.

Presentatrice Catherine Keyl praat de middag aan elkaar. Op het podium zien we onder meer landelijk projectleider Sybren van der Velden Walda van de Nationale Politie, ook bekend van het televisieprogramma Opsporing Verzocht. Hij luistert en geeft tips.

De Bredase burgemeester Paul Depla werpt bij zijn openingswoord meteen een belangrijke vraag op. ‘Als u slachtoffer bent van cybercriminaliteit, durft u daarna dan nog wel uw computer aan te zetten en op internet te gaan?’ Want dat is nodig om aan deze digitale maatschappij mee te kunnen blijven doen.

Misschien is dat wel een van de redenen waarom het onderwerp zo leeft. De zaal zit tot de nok toe vol. Ook – helaas – met ervaringsdeskundigen. Een mevrouw durft te vertellen dat ze voor 900 euro is opgelicht. Ze maakte het bedrag over na een appje van iemand die achteraf helemaal niet haar kind bleek te zijn. De zaal leeft mee. ‘Ik schaam me en ik ben hierdoor heel bang geworden’, vertelt ze. ‘Ik beslis niets meer alleen. Ik vraag sindsdien altijd aan mijn kinderen of ik het wel kan vertrouwen.’ Dat is logisch en schrijnend tegelijk.

En herkenbaar, al zullen veel mensen dat niet toegeven. ‘Complimenten dat u vandaag op durft te staan, want vaak durven mensen niet te vertellen dat ze slachtoffer zijn geworden’, zegt Sybren van der Velden Walda. ‘Dit overkomt duizenden en duizenden mensen per jaar. Wij willen juist graag dat mensen het doorvertellen, zodat we van elkaar kunnen leren. En we willen graag dat ze aangifte doen.’

Aangifte doen. Van der Velden Walda blijft het de hele middag benadrukken. Zelfs als de poging niet is gelukt, is het toch belangrijk om naar de politie te stappen. ‘We willen graag weten van welke telefoonnummers de valse appjes komen. We hebben de rekeningnummers nodig die de criminelen gebruiken. Alleen zo kunnen we al die nummers als verdacht aanmerken. Daarvoor werken we samen met banken.’

Die middag spelen drie acteurs – onder wie Bartho Braat die Jef Alberts speelde in Goede Tijden Slechte Tijden – een aantal van de meest voorkomende oplichtings- praktijken na. Behalve digitale oplichting komen bijvoorbeeld ook babbeltrucs aan de orde.

Zo krijgt Braat telefoon van de bank, die hem wijst op verdachte transacties op zijn rekening. Om het probleem op te lossen, moet hij – ter verificatie – zijn pincode noemen. U denkt misschien dat u dat nooit zult doen. Maar de persoon aan de andere kant van de telefoon weet precies hoe hij de druk moet opvoeren. Het moet nú, want er is precies op dat moment weer een verdachte transactie. Moeilijk hoor, om de rug recht te houden terwijl er op u wordt ingepraat en u zit te hannesen met leesbril, computer, pasje en telefoon.

‘Zit er haast bij, moet u snel iets doen en voelt u stress, dan kunt u juist relaxen’, tipt Van der Velden Walda. ‘Dan weet u dat er iets niet klopt. Volg uw onderbuikgevoel. Voelt het niet goed, doe het dan niet.
Belt de bank u? Zoek dan zelf het telefoonnummer op van uw bank en bel terug. Krijgt u een appje waarin uw zoon zegt een nieuw nummer te hebben? Bel hem altijd op zijn oude nummer. En spreek met uw kinderen af dat ze u nooit via de app om geld vragen.’

Jong of oud; het kan iedereen overkomen. Al zijn senioren misschien wat beter van vertrouwen door hun opvoeding, denkt Sybren van der Velden Walda. ‘Het lijkt een goede eigenschap, maar het maakt u ook kwetsbaar. Het ís niet sneu om iemand in de regen buiten te laten staan. En als u iemand al binnenlaat, doe dan zelf de deur dicht zodat er niemand stiekem achteraan kan komen.’

Het regent de hele middag tips, maar ook voorbeelden. ‘Een helpdesk-medewerker nam op afstand mijn computer over om me te helpen met mijn computer’, zegt iemand vanuit het publiek. ‘Er ging pas een belletje rinkelen toen hij de website van de bank wilde openen.’

Voor niemand meer de deur opendoen. Geen pakketjes meer thuis laten bezorgen. De computer dichtlaten. Het is lastig balanceren op de grens tussen angstig en voorzichtig. ‘Toen ik Opsporing Verzocht presenteerde, zag ik op een gegeven moment overal criminelen’, zegt Catherine Keyl. ‘Ik werd bang en dat is ook weer niet nodig. Ik hoop dat iedereen alerter is geworden, maar niet levensmoe vanwege al het naars dat u zou kunnen overkomen.’

Tonny IJpelaar (71) en Gerard van de Wouw (67) uit Oisterwijk zijn deze middag wel wakker geschud. ‘Er zijn zoveel manieren om opgelicht te worden waar wij niet eens aan hadden gedacht. Zeg nooit “Mij gebeurt dat niet”, want er zijn veel mensen die er toch in trappen. Angst is niet nodig, maar met voorzichtigheid is niets mis.’

Beeld Christian Keijsers