‘Ik probeer de wereld de goede kant op te duwen’

De eenvoud, de zachtheid, de humor: Fer van der Reijken (65) voelt zich al zijn hele leven thuis bij de franciscanen. Als broeder in Den Bosch leidt hij een sober maar rijk leven waarin mensen helpen centraal staat. “De gedachte dat ik de wereld niet hoef te redden helpt mij.”

Niet eerder was broeder Fer van der Reijken zo ver van huis. Als we hem spreken is hij in Singapore voor een zogenoemde visitatie. Die doet hij op verzoek van de curie, het hoofdkantoor van de orde van de franciscanen in Rome. “Je brengt dan in beeld hoe de communiteiten, de leefgemeenschappen, hun werk doen, hoe de broeders daar omgaan met hun roeping en vorming. En hoewel ik ver van huis ben, merk ik daar weinig van. Want of ik nou in Kroatië, in Italië of hier een leefgemeenschap bezoek: de nestgeur is overal hetzelfde. De eenvoud, de zachtheid, de lichtheid, de humor: die vind ik bij alle broeders over de hele wereld.” Als tiener al had die nestgeur een grote aantrekkingskracht op Van der Reijken. Op de middelbare school maakte hij een werkstuk over Franciscus van Assisi, waardoor hij enkele franciscaanse minderbroeders ontmoette. Ze vroegen hem mee op een reis naar het Italiaanse Assisi – “ons Mekka”. Daar ontmoette hij jongere franciscaanse broeders. “Die reis maakte een onvoorstelbare indruk. Ik sprak met broeders die maar een paar jaar ouder waren dan ik en een pij droegen. Ik voelde me er thuis. De sfeer die ik daar zag, hoe thuis ik me voelde; dat is die nestgeur.”

Van der Reijken groeide op in Delft in een liefdevol, rooms-katholiek gezin, waarin de kerk een belangrijke rol speelde. “De kerk was voor mij iets leuks. Het hoorde erbij. We gingen er als gezin naartoe. We baden thuis samen voor zieke mensen om ons heen. Op de piano stonden beelden van Maria en Jezus die naar me keken als ik speelde. Ik zat in het jongerenkoor.” Al bij een beroepskeuzetest op de middelbare school werd duidelijk dat Van der Reijken iets met mensen moest gaan doen. “Met financiën, met economie en met natuuren scheikunde had ik niets. De lijn voor het sociale domein scoorde zo hoog dat hij buiten het papier viel”, lacht hij. “Daarom ging ik klinische psychologie studeren.” Voor zijn omgeving was het geen verrassing toen hij op zijn 25ste, na die studie, zei dat hij erover dacht om broeder te worden. “Het was een soort reli-coming-out. Maar mijn broer zei: hè hè, Fer, zie je het nu zelf ook? Hij ging weleens mee om me te helpen bij de franciscanen en zag hoe enthousiast ik daarvan werd.”

Nu, bijna veertig jaar later, is Van der Reijken gardiaan – de overste van het huis – in Stadsklooster San Damiano in Den Bosch. Daar leeft hij met acht broeders, een zuster, een echtpaar en drie studenten. En dan komen er ook nog geregeld mensen aanwaaien die tijdelijk onderdak nodig hebben. Iedereen in het klooster heeft zijn eigen taken. Daarnaast heeft Van der Reijken nog flink wat andere petten op. Hij is bestuurslid van de minderbroeders franciscanen in Vlaanderen en Nederland, leidt jongere broeders op en is voorzitter van het bestuur van het straatpastoraat in Den Bosch. Ook zet hij zich in voor vluchtelingen. Onlangs richtte hij met anderen de stichting Vrede aan dit Huis op voor de geestelijke verzorging van vluchtelingen.

“Elke vluchteling heeft een trauma, heeft een verdriet, maar ze krijgen eigenlijk nooit geestelijke verzorging. Vanuit de stichting hebben we nu in Diemen een geestelijk verzorger kunnen aannemen die daar in diverse locaties die verzorging geeft. En ik hoop dat dat er snel meer worden.” Wat de gemene deler is van al die verschillende petten? “Ik ben bezig met mensen. Samen met hen, schouder aan schouder, probeer ik de wereld een beetje de goede kant op te duwen.” En dat past bij het gedachtegoed van Franciscus van Assisi. De heilige die aan het begin van de dertiende eeuw zijn rijkdom vaarwel zei en zich bekeerde tot een leven waarin hij zich inzette voor mens en dier. “Franciscus van Assisi leefde radicaal maar vanuit liefde voor de schepping; voor mensen, voor dieren en de natuur. Hij leidde een eenvoudig leven zonder bezit, maar ook een bijzonder leven. Dat is voor mij een grote bron van inspiratie.”

Natuurlijk, ook Van der Reijken ziet wat er in de wereld gebeurt met lede ogen aan. “Er zijn dertig gewapende conflicten in de wereld. Landen worden aangestuurd door verschrikkelijke ego’s. Dagelijks krijgen duizenden Russische en Oekraïense ouders een bodybag thuisbezorgd. De rijkdom in de wereld is ontzettend ongelijk verdeeld.” Toch lukt het Van der Reijken om hoopvol te blijven. Maar hoe dan? “De gedachte dat ik de wereld niet hoef te redden helpt mij. Dat kan ik ook helemaal niet. Wat ik wel kan – en dat geldt natuurlijk voor iedereen – is mijn tijd, mijn talenten en mijn netwerk gebruiken om iets goeds te doen. Je kunt lid worden van Amnesty International, kinderpostzegels verkopen, de deur voor iemand openhouden, salaam aleikum (vrede zij met u) zeggen tegen de vrouw met hoofddoek bij wie je in de winkel je spullen afrekent. Het is heel gemakkelijk om goed te doen, dat weten de lezers van dit blad als geen ander. De meesten van hen zijn gewend om vrijwilligerswerk te doen of om te geven aan goede doelen. Dat geeft vreugde en voldoening.” Wat hij maar wil zeggen: je hoeft geen broeder te zijn om een goed leven te leiden. “Deze manier van leven past mij als een jas en maakt mij gelukkig en vruchtbaar. En ik gun anderen dat ze een manier van leven kiezen die hen gelukkig maakt.”

Van der Reijken lijkt niet echt te evangeliseren in het werk dat hij doet. Hij lacht hard. “Nee joh, ik doe juist niet anders. Evangeliseren is letterlijk de blijde boodschap doorgeven. Ik leef vanuit het evangelie, ik werk schouder aan schouder met andere mensen om mensen te helpen of ze een beetje de goede kant op te duwen. Het instituut kerk heeft die term besmet; voor veel mensen betekent evangeliseren dat er met een wijzend vingertje wordt gezegd wat niet goed gaat.” De Bossche broeder haalt cabaretier Fons Jansen aan. Die zei lang geleden: alles wat fijn en lekker is, dat is in de kerk verboden. En als het wel mag, dan is het verplicht. “Hij typeerde de kerk en het geloof zoals veel mensen dat toen en nu nog steeds ervaren. Maar voor mij gaat geloven helemaal niet over wat wel en niet mag van God. Het gaat over vertrouwen hebben in elkaar. Dat is de basis waar Jezus vaak over sprak.”

Beeld: Arnold Reyneveld