Discussieavonden KBO-Brabant en De Nieuwe Denktank

In oktober organiseerde KBO-Brabant samen met De Nieuwe Denktank vier discussieavonden, waar leden en niet-leden met elkaar in gesprek gingen over huidige grote maatschappelijke vraagstukken zoals pensioenen, de zorg en stikstof. Het gevoel overheerst dat de werkelijkheid van de politiek en de praktijk van gewone burgers steeds verder van elkaar verwijderd raken. Hoe komen we aan een breed gedragen agenda voor Nederland?

De opzet van de discussieavond in Veghel (de derde van de reeks van vier) is met nadruk niet om een oplossing te vinden voor alle ‘hoofdpijndossiers’. Leo Bisschops, voorzitter van KBO-Brabant en gastheer, is er duidelijk over. Het thema is ‘Hoe nu verder?’ vertelt hij. Bisschops: ‘Dat klinkt misschien wanhopig, maar zo bedoel ik het niet. Samen met u willen we juist onderzoeken waar de correctiemechanismen zitten in de samenleving, als de overheid hapert.’En dat die overheid hapert, daar is misschien wel iedereen in de behoorlijk volle zaal het over eens.

Om de avond in te leiden en daarmee meteen uit te leggen welke mechanismen aan het werk zijn, en waar die mechanismen soms haperen, vertellen verschillende deskundigen over hun expertise. Henriëtte van Hedel is zelfstandig ondernemer, moeder van vijf kinderen en sinds kort op vrijwillige basis secretaris van De Nieuwe Denktank. Zij legt uit dat de denktank is ontstaan uit een bonte groep van afgehaakte, politiek verweesde burgers uit het traditionele politieke midden: PvdA, CDA en VVD. Van Hedel: ‘In werkgroepen werken we samen aan alternatief beleid op allerlei dossiers: stikstof, zorg, energietransitie, pensioenen.’ Zij constateert dat politiek Den Haag zichzelf soms vastdenkt: ‘Ze zeggen dat beleid niet anders kan, omdat het zo moet van de rechter, van de wet, van wetenschappers, volgens modellen. Maar op die manier wordt er geen alternatief beleid gemaakt, er is dan geen mogelijkheid meer voor discussie.’ En dat is nu juist wat een avond als deze wél moet opleveren.

Rob de Brouwer, macro-econoom en actief lid van KBO-Brabant en betrokken bij De Nieuwe Denktank, praat de zaal bij over het pensioenstelsel. Hij vertelt in vogelvlucht over het prachtige en stabiele pensioenstelsel dat Nederland ooit had, dat verworden is tot een emotioneel dossier, via de privatisering van het ABP in de jaren negentig – waar volgens hem alle ellende mee begon – en die uiteindelijk leidde tot de nieuwe Pensioenwet in 2007. Zijn conclusie: ‘De politiek baseert zich niet meer op wat mensen willen, maar op wat bepaalde wetenschappers zeggen. Zelfs als wat die wetenschappers zeggen, aantoonbaar niet klopt.’

Dat veel beleidsuitgangspunten waar de overheid zich op baseert, aantoonbaar niet kloppen, daar is ook de volgende spreker, Quinten Pluymaekers, van overtuigd. Hij is jurist en houdt zich bij De Nieuwe Denktank bezig met de dossiers over pensioenen en stikstof. Hij haalt verschillende krantenkoppen aan die vragen oproepen. Pluymaekers: ‘Maar als je dan in de materie duikt, dan verdrink je al snel in een technocratisch moeras van rekenmodellen, wetenschappelijke rapporten, juridische definities, reclame en emoties. Een doolhof waar je nooit meer uitkomt.’ Volgens hem is bijvoorbeeld in geen enkel Nederlands natuurgebied het stikstofgehalte in het grondwater een probleem. Toch lees je dat wel in rapporten en in krantenberichten. De taak die De Nieuwe Denktank zichzelf heeft gesteld is om op bepaalde dossiers al die omhulsels af te pellen en uiteindelijk uit te vinden waar het nou eigenlijk echt over gaat. Wat zijn de echte feiten waarover de discussie moet worden gevoerd?

Een mooi streven, dat ook de laatste spreker, Ton Verlind, kan waarderen. Verlind is onafhankelijk en geëngageerd journalist, al vijftig jaar in het vak, en vanwege zijn onafhankelijkheid ook niet aangesloten bij De Nieuwe Denktank. Wel voelt hij zich zeer betrokken bij de onderwerpen die worden besproken. Hij noemt de overheid, ‘ongetwijfeld met de beste bedoelingen, een van de grootste producenten van nepnieuws’. En daar werken de media (ook weer vaak onbedoeld of ongewild) aan mee. Verlind: ‘Als journalist moet je je enigszins conformeren aan het systeem, anders krijg je geen informatie meer. Of, als je bij de publieke omroep werkt, geen zendtijd meer op schappelijke tijdstippen.’ Daarnaast is ook hier de markt vaak leidend. Een crisis verkoopt, dus worden gebeurtenissen die helemaal niet zo zwartgallig zijn, toch verpakt als crisis. ‘Een verschil van mening is in de media al snel een hoogoplopend conflict,’ zegt Verlind, ‘anders leest niemand het.’ Ook de burger zelf, de consument, de lezer, heeft hierin dus een rol. Verlind waarschuwt wel voor al te veel enthousiasme om dit hele systeem van ‘lobbycratie’, crisiscreatie en verkeerde beeldvorming aan te pakken: ‘Wat in vijftig jaar is misgegaan, kun je niet op korte termijn herstellen.’

Volgens Verlind zijn kleine stapjes belangrijk: ‘Lid worden van verenigingen die zich hard maken voor zaken waar jij je ook druk om maakt. En het lidmaatschap opzeggen van organisaties waar je niet meer tevreden over bent.’ Met kleine stapjes kom je uiteindelijk ook een heel eind, stelt ook Pluymaekers: ‘Steeds weer de overheid ter verantwoording roepen: waarop baseren jullie die beslissing? Discussies blijven aanzwengelen.’ Of De Nieuwe Denktank er ook over denkt om een politieke partij te worden? ‘Dat is een lastige’, vindt Van Hedel. ‘Niet alleen omdat veel bekwame mensen vaak druk zijn en geen ruimte hebben om dit in hun vrije tijd op te pakken. Maar ook omdat je, als je een politieke partij wordt, vanzelf ingekapseld raakt in het systeem.’ Toch kriebelt het wel bij sommige vrijwilligers van De Nieuwe Denktank, beaamt ze. ‘Ons doel voor nu is vooral praten met anderen om te kijken of die ook onze zorgen delen.’

Grote gemene deler van de avond is het idee dat de overheid – hetzij uit gemakzucht, hetzij uit onwetendheid – beslissingen neemt die niet op de echte feiten berusten. En dat in die beslissingen vooral de menselijke maat ontbreekt. Hoe dan nu verder? Vanuit de zaal komt vooral het gevoel naar voren dat de overheid weer betrouwbaar moet worden. Maar ook dat het wachten op actie vanuit de politiek een gepasseerd station is. Particuliere initiatieven kunnen in elk geval oplossingen bieden op de korte termijn. Volgens voorzitter Bisschops zijn Brabanders bij uitstek goed in het nemen van burgerinitiatieven. ‘En dan moet je weer proberen om dat een beetje te verbinden met overheidsbeleid, zonder dat de ziel eruit gaat. Wij kunnen dat als KBO-Brabant met onze 278 lokale Afdelingen.’